0%
جمعه ، ۱۰ فروردین ۱۴۰۳

پرتال تخصصی تبیان مهدویت

تبیان مهدویت ، بزرگترین پایگاه اینترنتی مهدویت

سربداران

سربداران
يکي از گروه هايي که اعتقاد به حضرت مهدي عليه السلام در شکل گيري و استمرار آن نقش بسيار مهمّي داشتند، سربداران بودند. سربداران نام جنبش مردمي پيشه وران و صوفيان شيعه دوازده امامي سبزوار بود که در سال ۷۳۶ ه، به پيروي از آموزش هاي شيخ خليفه و شيخ حسن جوري، عليه ظلم و جور حاکمان محلي شکل گرفت و در قالب حکومت مردمي، نيم قرن در منطقه مسلّط…
يکي از گروه هايي که اعتقاد به حضرت مهدي عليه السلام در شکل گيري و استمرار آن نقش بسيار مهمّي داشتند، سربداران بودند.

سربداران نام جنبش مردمي پيشه وران و صوفيان شيعه دوازده امامي سبزوار بود که در سال 736 ه، به پيروي از آموزش هاي شيخ خليفه و شيخ حسن جوري، عليه ظلم و جور حاکمان محلي شکل گرفت و در قالب حکومت مردمي، نيم قرن در منطقه مسلّط بود. درباره وجه تسميه اين جنبش نوشته اند که در پي غائله «باشتين» اعضاي اين گروه «داري» بيرون ده نصب کردند و دستارها بردار نمودند و...

نام خود را «سربدار» نهادند. سربداران معتقد بودند: اگر خداوند ما را توفيق دهد، رفع ظلم و دفع ظالمان کنيم؛ وگرنه سر خود را بر دار اختيار کرده ايم. آورده اند که سربداران سر خود بر دار ديدن را به هزار نامردمي کشته شدن، ترجيح مي دادند.

زمينه ظهور و خروج سربداران، در بستر اجتماعي، سياسي و اقتصادي ايران پس از هجوم مغولان فراهم آمد. با فروپاشي حکومت ايلخانان، حاکمان محلي در اطراف و اکناف ايران حکومت هاي مستقلي پايه گذاشتند و به جنگ قدرت با هم پرداختند. ظلم و جور اين امير نشينان مستقل و تجاوز و تعرّض آنان به حقوق مردم و خرده مالکان، موجي از نارضايتي را در منطقه برانگيخت. در اين ميان شرايط مغشوش سياسي و اجتماعي خراسان، زمينه را براي بروز يک قيام مردمي فراهم آورد.

ناهنجاري هاي اقتصادي و اجتماعي - که در پي استيلاي مغولان در جامعه پديد آمد و با انحطاط حکومت آنها شدت يافت - انگيزه هاي لازم را در مردم براي پيوستن به يک قيام مذهبي ايجاد کرد. اين در حالي بود که متعاقب حمله مغولان و حذف پايگاه هاي حکومتي تسنّن در شرق جهان اسلام، امکان رشد و گسترش تفکر شيعي دوازده امامي در ايران بيش از پيش فراهم شد تا جايي که در زمان ايلخانان مدّتي شيعه مذهب رسمي کشور شد. باورهاي عرفاني متأثر از تفکرات شيعه اماميّه، در کنار ظلم ستيزي و دادگستري مبتني بر اعتقادات مذهبي، مهم ترين انگيزه براي حذب مردم به اين جنبش شد.

حکومت سربداران نخستين دولت مستقل شيعي دوازده امامي و گسترده ترين نهضت شيعي، پيش از رسميت يافتن اين مذهب در ايران بود که زمينه ظهور بسياري از نهضت هاي هم عصر و پس از خود را فراهم کرد. جنبش سربداران با الهام از مکتب مهدوي، با هدف استقرار يک حکومت مشروع و به منظور براندازي تشکيلات غير شرعي ملوک الطوائفي و حذف بقاياي قوانين و رسوم ياسايي عهد مغول شکل گرفت. ايدئولوژي حاکم و دور نمايه اين قيام، مذهب اثني عشري بود. عده اي از رهبران و پيروان اين جنبش، از تشيّع انقلابي متکي بر تصوّف و تشيّع علوي حمايت مي کردند. عده اي ديگر نيز نوعي تشيّع فقاهتي را ترجيح مي دادند و علماي ديني را به شراکت در امور ديني ترغيب مي کردند.

با اين همه تعاليم شيخ حسن و شيخ خليفه، با تکيه بر جهان بيني مهدويّت، بر عدم جدايي دين و دولت تصريح مي کرد. اعتقاد به مهدويّت در تعابير و ادبيات جنبش سربداران آشکار بود؛ آن چنان که شيخ حسن ، مريدان را به «اختفاء» فرا مي خواند و از آنان مي خواست به هنگام «ظهور» آماده نبرد باشند.

نوشته اند: در زمان حکومت علي مؤيد، پيروان شيخ حسن، اسبي مجهز را هر روز دوبار در شهر مي گرداندند و ظهور امام غايب را انتظار مي کشيدند. ظلم گريزي، بيگانه ستيزي، حس مساوات طلبي و برقراري عدل و داد از ديگر ارزش هاي اين قيام بود. سربداران توانستند قسمتي از خاک ايران را از اشغال مغولان و فئودال هاي محلي برهانند. برابري و مساوات که در رفتار و حتّي پوشش سران سربدار، مشهود بود، توزيع عالانه غنايم، تقليل ماليات و خراج محصول براي عوام، از ويژگي هاي ديگر اين قيام به شمار مي آمد.

حکومت در ميان سربداران موروثي نبود و گاهي از آن شيخيان و گاه از آن سربداران بود. با وجود اين ويژگي ها، دولت سربداران به واسطه اتخاذ سياست هاي نادرست داخلي و خارجي از هم فرو پاشيد. با اين همه سنت سربداري در ايران زنده ماند تا جايي که در پي قيام مردم سبزوار، اصطلاح سربدار صفت عام قيام هايي از اين دست شد. قيام مردم سمرقند به سرکردگي مولانا زاده بخاري (که سي سال بعد از خروج سربداران سبزوار رخ داد و به همين نام شهرت يافت)، قيام پهلوان اسد خراساني در کرمان عليه ظلم شاه شجاع (که رنگ و بوي سربداري داشت)، خروج سادات و دراويش مازندران به رهبري سيد قوام الدين مرعشي و جنبش سادات کياني در گيلان از اين شمارند. [1] .
پاورقي
[1] ر.ک: احمد صدر حاج سيد جوادي و ديگران، دايرةالمعارف تشيّع، ج 9، ص 133 - 130.
تاریخ و ساعت انتشار :
۲۲:۱۹:۴۸ ~~~ ۱۳۹۹/۱۱/۰۸
دسته بندی :
بعد از ظهور
با مهدی

بنر های حاشیه پست

اظهار نظر در مورد سربداران .::. پرتال تخصصی تبیان مهدویت

*
*
دانلود مستقیم