«اسماعيليه» فرقه اي هستند که به امامت شش امام اوّل شيعيان اثني عشري معتقدند؛ امّا پس از امام صادق عليه السلام بزرگ ترين فرزند او، اسماعيل يا فرزند او، محمد را به امامت پذيرفتند.

اسماعيل بزرگ ترين فرزند امام صادق عليه السلام و مورد علاقه و احترام آن حضرت بود.

اگرچه از برخي روايات خلاف اين به دست مي آيد؛ ولي علماي شيعه او را بزرگ داشته و از وي به نيکي ياد کرده اند. به نظر شيخ طوسي رحمه الله او جزء رجال امام صادق عليه السلام و اصحاب ايشان است. با توجه به علاقه امام صادق عليه السلام به اسماعيل، او مردي جليل القدر بوده است. از امام صادق عليه السلام درباره امامت او سؤال شد و حضرت نفي کرد. [1]

به اين ترتيب اسماعيليه به هفت امام معتقدند و همين مطلب اعتقاد مشترک در ميان همه فرقه هاي اسماعيليه است. يکي از ادلّه ناميده شدن اسماعيليه به «سبعه» نيز همين مطلب است. از ديگر ادلّه اين نام گذاري، اختلاف آنان با اماميّه در مورد هفتمين امام است.

از ديگر نام هاي اسماعيليه، «باطنيه» است. مهم ترين ويژگي اين گروه باطني گري و تأويل آيات و احاديث و معارف و احکام اسلامي است. آنان معتقدند: متون ديني و معارف اسلامي داراي ظاهر و باطن است که باطن آن را امام مي داند. فلسفه امامت تعليم باطن دين و بيان معارف باطني است. اسماعيليه در جهت تأويل معارف اسلامي، معمولاً از آراي فيلسوفان يوناني - که در آن زمان سخت رواج يافته بود - سود مي جستند. به اعتقاد همه فرقه هاي اسلامي، اسماعيليان در تأويل دين افراط کردند. حتي بسياري از مسلمانان آنان را به عنوان يکي از فرقه ها و مذاهب اسلامي قبول ندارند. [2] .

ريشه پيدايش اسماعيليه شايد در اين نکته نهفته باشد که اسماعيل فرزند ارشد امام صادق عليه السلام مورد احترام آن حضرت بود؛ به همين دليل برخي پنداشتند که پس از امام صادق عليه السلام او به امامت خواهد رسيد. اما اسماعيل در زمان حيات امام صادق عليه السلام، ازدنيارفت وآن حضرت شيعيان را بر مرگ پسر شاهد گرفت و جنازه او را در حضور آنان و به صورت علني، تشييع و دفن کرد.
پاورقي
[1] ر.ک: شيخ طوسي، رجال، ص 146.

[2] ر.ک: مطهري، مرتضي، کلام و عرفان، ص 31.