یکی از جلوه‌ها و جنبه‌های مهم، حساس و زیبای اسلام، سنت حسنه وقف است که همواره برکات و آثار فراوانی برای جهان اسلام داشته و دارد. آنچه بسیار زیبا و شنیدنی است، تنوع دنیای وقف است. واقفین و نیک‌اندیشان محترم بنا بر شرایط زمان از دارایی‌های خود در زمینه‌های مختلف، خدمات بزرگی به فرهنگ و تمدن اسلامی نموده‌اند. در حال حاضر از حیث تنوع نیت‌ها، کشور ما رتبه اول را دارد که در همه زمینه‌ها تقریبا وقف داریم، حتی وقف‌های مهدوی نیز کم و بیش وجود دارد.



ضمن احترام و پاس داشتن به تمام موقوفات جهان باید توجه داشت «وقف برای امام زمان عج» جایگاه و رتبه‌ای والا دارد که تاکنون کمتر مورد توجه بوده است. شایسته است «وقف مهدوی» فرهنگ شود و در ترویج آن تا حد امکان کوشش کرد.

وقف مهدوی، احساس مسئولیت در برابر امام زمان عج و عینیت بخشیدن به اهداف امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف است و قطعاً وقف می‌تواند نقش بسزایی در آماده نمودن مردم برای ظهور نماید و زمینه‌سازی برای ظهور نماید.



تعریف وقف

وقف یعنی؛ «حبس کردن» ثروتی از طرف مالکش به وجهی از وجوه، به نحوی که فروش آن ممنوع باشد. به ارث منتقل نگردد. قابل هدیه نباشد و در جهتی که واقف تعیین کرده است، صرف گردد.1

اما وقف مهدوی با توجه به تعریف فقهی آن به معنای این است که جهت و سمت و سوی وقف، درباره امام مهدی عج باشد. به عبارت دیگر واقف با نیت و انگیزه رشد و توسعه فرهنگ مهدویت، چیزی را در راه امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف وقف نماید.



چرا وقف؟

اسلام، پیروان خود را تشویق به کمک و یاری دیگران نموده است توصیه به صدقه ، شرکت در کارهای خیر، تعاون در امور مثبت و بی‌تفاوت نبودن به وضعیت دیگران از ویژگی‌های  این دین کامل است.

یکی از بهترین و مؤثرترین شیوه‌های تکافل اجتماعی، بذل و بخشش، انفاق در راه خداوند متعال و کمک به هم نوعان وقف است. ضمن آنکه وقتی به سیره اهل بیت علیهم السلام توجه می‌کنیم، در می‌یابیم آن‌هایی که امام ما هستند، و در آخرت هیچ یک از انسان‌ها به رتبه و مقام آن‌ها نمی‌رسند و نزد خداوند متعال، جایگاه والایی دارند، به این مسأله توجه خاصی داشته وموقوفات بسیاری از خود به جای گذاشتند. در حالی که ما صد در صد نیاز بیشتری به لطف و بخشش خدا داریم. آن‌ها معصوم هستند. ولی ماخطاکار و گناه‌کاریم و احتیاج ما به عفو الهی حتمی و واقعی است. پس چرا وقف در کارنامة اعمال ما نباشد. امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام بعد از وقف می‌فرماید: «خدایا این را وقف نمودم تا آتش قیامت را از من دور گردانی.»

امام محمّد باقر علیه السلام می‌فرماید: «چگونه مردم می‌توانند از کارهای خیر منصرف شوند؟ در صورتی که حضرت علی علیه السلام در حالی که بهشت بر وی واجب شده بود، اموالی را برای فقرا وقف کرد و فرمود: خدایا این مال را برای این جهت صدقه قرار دادم که آتش را از صورتم و صورت مرا از آتش دوزخ دور سازی.»2

اما وقف مهدوی با توجه به تعریف فقهی آن به معنای این است که جهت و سمت و سوی وقف، درباره امام مهدی عج باشد. به عبارت دیگر واقف با نیت و انگیزه رشد و توسعه فرهنگ مهدویت، چیزی را در راه امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف وقف نماید

وقف مهدوی چرا؟

1. ضرورت نواندیشی در عرصه وقف

2. ضرورت طرح و گسترش فرهنگ مهدوی

این دو عامل بسیار مهم بهترین پاسخ به چرایی وقف مهدوی است.

با نگاهی گذرا به موقوفات، روشن می‌شود که این سنت پسندیده همواره با زمان و مکان در ارتباط تنگاتنگ بوده و همراه با شکل گیری نیازها و فرصت‌ها تنوع و صورت‌های مختلف پیدا نموده است.

امروزه می‌توان تنوع این وقف‌ها را در همان اندازه‌ها دنبال کرد اما اگر وقف‌ها در جهت رشد معنوی و شناخت مردم نسبت به امامشان باشد، قطعاً آثار و بر کات بیشتری دارد.

ضمن آن‌که امروزه طرح و گسترش فرهنگ مهدویت بسیار لازم و ضروری است.

چرا که مهدویت در همه عرصه‌ها از عبادت و خانواده تا اجتماع و سیاست حضوری پر رنگ دارد. بدون مهدویت ، هستی مبهم و گنگ و ابتر است. مهدویت با ترسیمی که از ابتدا و توصیفی که از انتهای تاریخ انسانی دارد ،تنها دلیل برای بودن ، تنها علت برای رفتن و بهترین گزینه برای امان ماندن از هزاران بی راهه و تنها راه برای پیمودن است.3

مهدویت از یک سو شناخت دقیقی از آن چه هستیم (هویت) ارائه می‌کند و از سوی دیگر با گشودن  هدف‌های عالی برای زندگی (آرمان) انسان را به رشد و تعالی سوق می‌دهد. آموزه‌ای با این اهمیت که اساساً راهبردی یعنی علاوه بر هدف هم راه و هم وسیله است انسان را با توحید و از مسیر توحید به توحید می‌رساند ، چرا از ثروتی که خدا به ما داده است برای آن خرج نکنیم؟ ما امام مهدی  عجل الله تعالی فرجه الشریف را با جان و دل پذیرفته‌ایم ولی از پذیرش آن ، چنان شاد نیستیم و تاکنون حاضر نشده ایم که برای آن خرج کنیم. بیایید با وقف مهدوی ثابت کنیم اماممان را ازهمه چیز و همه کس بیشتر دوست داریم.

نکته دقیقی که از آیات نورانی قرآن فهمیده می‌شود این است که «وقف مهدوی» از اموال دوست داشتنی انتخاب شود. در این وقف لازم است مالی که از راه حلال به دست آمده و آن را دوست می‌داریم، تقدیم شود و بدانید هرچه وقف نمایید، همان را در روز قیامت می‌یابید. خداوند متعال می‌فرماید:

(وَمَا تُقَدِّمُواْ لأَنفُسِکُم مِّنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللّهِ إِنَّ اللّهَ به ما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ) 4

هرچه از نیکی برای خویش از پیش فرستید آن را نزد خدا بهتر و با پاداشی بزرگ‌تر خواهید یافت.


امام محمّد باقر علیه السلام می‌فرماید: «چگونه مردم می‌توانند از کارهای خیر منصرف شوند؟ در صورتی که حضرت علی علیه السلام در حالی که بهشت بر وی واجب شده بود، اموالی را برای فقرا وقف کرد و فرمود: خدایا این مال را برای این جهت صدقه قرار دادم که آتش را از صورتم و صورت مرا از آتش دوزخ دور سازی.»



نتیجه:
وقف، سنت حسنه ای است که ضرورت نواندیشی و گسترش فرهنگ مهدوی، ایجاب می کند که متولیان امر نسبت به پاسداشت و تبلیغ این سنت نیکوی اسلامی، فرهنگسازی نماید، چه آنکه وقف، با اقتضائات زمانی و مکانی، پیوند دارد و نیاز امروز می طلبد که در این زمینه سرمایه گذاری جدی صورت پذیرد.






پی‌نوشت‌ها:

[1]. الفقه علی المذاهب الخمسه، ص 585.

[2].  مستدرک الوسایل، ج2، ص511 .

[3]. مفاتیح الجنان ، زیارت حضرت صاحب الامر  عجل الله تعالی فرجه الشریف :«السلام علیک یا سبیل الله الذی من سلک غیره هلک»

[4]. بقره، 110.