0%
جمعه ، ۱۰ فروردین ۱۴۰۳

پرتال تخصصی تبیان مهدویت

تبیان مهدویت ، بزرگترین پایگاه اینترنتی مهدویت

مقصود از «امام حیّ غائب»

مقصود از «امام حیّ غائب»
آنچه درباره اصطلاح «امام حیّ غائب» در عنوان اصلی بحث، اهمیت دارد، شناخت مفهوم ترکیبی این عنوان و مقصود و مراد از آن است. در این عنوان، کلمه «امام» با دو صفت «حی»؛ یعنی زنده و «غائب»؛ یعنی ناپیدا، همراه شده است و چون این دو ویژگی در این عصر و زمان، منحصراً درباره امام دوازدهم حضرت مهدی موعود؟عج؟ مصداق پیدا می کند، لذا مقصود و مفروض ما از عنوان…
آنچه درباره اصطلاح «امام حیّ غائب» در عنوان اصلی بحث، اهمیت دارد، شناخت مفهوم ترکیبی این عنوان و مقصود و مراد از آن است. در این عنوان، کلمه «امام» با دو صفت «حی»؛ یعنی زنده و «غائب»؛ یعنی ناپیدا، همراه شده است و چون این دو ویژگی در این عصر و زمان، منحصراً درباره امام دوازدهم حضرت مهدی موعود؟عج؟ مصداق پیدا می کند، لذا مقصود و مفروض ما از عنوان «امام حیّ غائب» در فرایند بحث، ناظر به وجود قدسی حضرت مهدی؟عج؟ است که هم اکنون از دو ویژگی «حیات» و «غیبت» برخوردار می باشد. حتی آن دسته از مطالب عام و فراگیری مربوط به این بحث نیز، در این عصر و زمان تنها درباره آن حضرت موضوعیت دارد و معطوف به آن وجود مقدس است.

اطلاق «امام حیّ غائب» به وجود مقدس امام عصر؟عج؟ به استناد روایاتی است که در این زمینه وارد شده است. در این روایات، اگرچه عیناً تعبیر «امام حیّ غائب» به کار نرفته است، اما به صورت جداگانه به این دو ویژگی اشاره شده است؛ در برخی روایات «امام» را با وصف «حیّ» (1) معرفی کرده و در برخی دیگر، از ویژگی «غیبت» (2) او سخن به میان آمده است.
درباره ویژگی نخست، در چندین روایت به لزوم حیات امام؟ع؟ و معرفت او، تصریح شده است. در این زمینه از امام باقر؟ع؟ نقل شده است که رسول خدا؟ص؟ فرمود:

مَنْ مَاتَ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ إِمَامٌ حَیٌ یَعْرِفُهُ مَاتَ مِیتَهً جَاهِلِیَّهً؛ (3) هرکس بمیرد در حالی که او را نباشد امام زنده ای که بشناسدش، به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است.

در روایت دیگر ابی الْجَارُود نقل کرده است که از امام صادق؟ع؟ شنیدم که فرمود:

مَنْ مَاتَ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ إِمَامٌ حَیٌّ ظَاهِرٌ مَاتَ مِیتَهً جَاهِلِیَّهً. قَالَ: قُلْتُ إِمَامٌ حَیٌّ، جُعِلْتُ فِدَاکَ!؟ قَالَ: إِمَامٌ حَیٌ؛ (4) هر کس بمیرد بدون امام زنده آشکار، به مرگ جاهلیت مرده. عرض کردم: فدایت شوم آقا! امام زنده؟ فرمود: آری، امام زنده.

عُمر بن یزید گوید: از امام کاظم؟ع؟ شنیدم که فرمود:

مَنْ مَاتَ بِغَیْرِ إِمَامٍ مَاتَ مِیتَهً جَاهِلِیَّهً إِمَامٍ حَیٍّ یَعْرِفُهُ. فَقُلْتُ: لَمْ أَسْمَعْ أَبَاکَ یَذْکُرُ هَذَا، یَعْنِی إِمَاماً حَیّاً! فَقَالَ: قَدْ وَ اللَّهِ قَالَ ذَاکَ رَسُولُ اللَّهِ ؟ص؟. قَالَ: وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ؟ص؟: مَنْ مَاتَ وَ لَیْسَ لَهُ إِمَامٌ یَسْمَعُ لَهُ وَ یُطِیعُ مَاتَ مِیتَهً جَاهِلِیَّه؛ (5) هرکس بمیرد بدون امام، به مرگ جاهلیت مرده؛ امام زنده ای که او را بشناسد. عرض کردم: آقا! من از پدرت این جمله، یعنی امام زنده را نشنیدم. پس فرمود: به خدا سوگند این سخن گفته رسول خدا؟ص؟ است. آن جناب فرموده است: هر کس بمیرد بدون امامی که از او بشنود و مطیعش باشد به مرگ جاهلیت مرده است.

درباره ویژگی دوم؛ یعنی «غائب» بودن امام؟ع؟، روایات متعددی وارد شده است. این روایات برخی ناظر به مقاطع حیات امام دوازدهم؟ع؟ است، (6) برخی دیگر بیانگر وضعیت زندگی غائبانه آن حضرت است. (7) از این رو، در فرهنگ شیعه، اصطلاح «امام غائب» در خصوص امام
مهدی؟عج؟ به کار می رود و آن حضرت به دلیل زندگی غائبانه و پنهان زیستی طولانی، به عنوان «امام غائب» شناخته می شود. بنابراین، دوران حصر و محجوریت و شرایط خفقان حاکم بر زندگی دیگر ائمه؟عهم؟ مانند: وضعیت زندگی امام کاظم؟ع؟ و امام عسکری؟ع؟، اگرچه سبب پنهان زیستی و دور از دسترس بودن ایشان شده است، اما از این شرایط به عنوان «غیبت» تعبیر نمی شود و لذا از سایر امامان؟عهم؟ با عنوان «امام غائب» یاد نمی شود، بلکه این عنوان، تنها ناظر به آخرین ولی معصوم حضرت بقیه الله الأعظم مهدی موعود؟عج؟ بوده و لقب شایع آن حضرت است، چون هم اکنون تنها او در قید حیات است، اما به خاطر مساعد نبودن شرایط، زندگی غائبانه و پنهان دارد؛ همان گونه که در روایات از او به «خَائِف مَغمُور»؛ یعنی بیمناک مخفی، تعبیر شده است.

امیر مؤمنان؟ع؟ فرمود:

اللَّهُمَّ بَلَی لَا تَخْلُوا الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ لِلَّهِ بِحُجَّهٍ إِمَّا ظَاهِراً مَشْهُوراً وَ إِمَّا خَائِفاً مَغْمُوراً لِئَلَّا تَبْطُلَ حُجَجُ اللَّهِ وَ بَیِّنَاتُه؛ (8) آری، خدایا! زمین هیچ گاه خالی نیست، از کسی که برای خدا با برهان روشن قیام کند، یا آشکار و شناخته شده، یا بیمناک و پنهان، تا حجّت خدا باطل نشود، و نشانه های او از میان نرود.

در این کلام امیر مؤمنان؟ع؟، مقصود از «ظاهراً مشهوراً» آن دسته از رهبران الاهی و جانشینان شان هستند که در میان مردم آشکارا زندگی کرده و به صورت مستقیم به هدایت آنان پرداخته اند. اما مراد از «خائفاً مغموراً» آخرین حجت الاهی؛ یعنی حضرت مهدی؟ع؟ است که چنین موقعیتی را پیدا نکرده و بنا به مصالحی به صورت مخفی و ناشناس زندگی می کند تا زمانی که شرایط برای حضور آشکار ایشان و تحقق مأموریت الاهی او فراهم گردد. آنگاه به امر الاهی ظهور می کند و با قیام شکوهمند خویش دین خدا را در جهان حاکم نموده و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد.

براین اساس، حیات امام؟ع؟، مساوی با حضور آشکار و علنی او نیست، بلکه حیات امام مستلزم حضور بالفعل امام؟ع؟ است؛ اعم از اینکه این حضور آشکارا باشد یا به صورت غائبانه و پنهان. بنابراین واژه «حیّ» به مفهوم عام آن؛ یعنی زنده بودن، اگرچه درباره امامان پیشین؟عهم؟ که از دنیا رحلت فرموده اند نیز صدق می کند؛ زیرا امامان پیشین؟عهم؟ همانند سایر انبیاء و برگزیدگان الاهی و بلکه عموم انسان ها- با تفاوت مراتب- پس از مرگ نیز زنده اند و از حیات حقیقی برخوردارند؛ چنان که قرآن کریم شهدا را زند گان (احیاء) یاد فرموده و مرده خواندن آنان را نکوهش کرده است. (9) بدیهی است که پیامبر اکرم؟ص؟ و امامان معصوم؟عهم؟ به طور خاص از رتبه بالاتری از حیات برخوردارند و در همه حال حتی پس از مرگ نیز نسبت به نیات، حالات، سخنان و کارهای امت آگاهند و بر رفتار آنان نظارت و اشراف معنوی دارند. (10) لکن ، مراد از «امام حیّ» در این جا، آن کسی است که بالفعل متصدی مقام امامت بوده و حضور فیزیکی در این عالم دارد. از این رو، عنوان «امام حیّ» در زمان کنونی، منحصراً درباره آخرین امام، حضرت ولی عصر؟عج؟ مصداق پیدا می کند. بنابراین عنوان «امام حیّ» مختص به آن وجود مقدس بوده و در مباحث پیش رو نیز، این عنوان ناظر به آن حضرت است.

براین اساس، اعتقاد به مهدویت و پیوند قلبی و عاطفی با امام حی غائب؛ حضرت حجت بن الحسن المهدی ؟عج؟، جزء باورهای اصیل شیعه امامیه شمرده می شود؛ به گونه ای که نگاه شیعه نسبت به فلسفه تاریخ و شرایط حال و آینده، بر پایه اعتقاد به مهدویت شکل می گیرد. از این منظر، طرح حکیمانه ایده مهدویت در درون اندیشه امامت، تدبیر الاهی برای تداوم مدیریت معصومانه امام حیّ غائب حضرت مهدی؟عج؟ نسبت به زندگی امروز و فرداهای تاریخ است. وجود این آموزه سترگ در متن تفکر شیعی، سبب پویایی، بالندگی و گسترش روز افزون تفکر ولایی شیعه در جهان گردیده و چشم انداز آینده بشریت را به تمدن آرمانی مبتنی بر حکومت عدل جهانی مهدوی، معطوف نموده است.






1- ر.ک: الإختصاص، ص269.
2- ر.ک:طوسی، الغیبه، ص109.
3- قرب الإسناد (ط – الحدیثه)، ص351.
4- الإختصاص، ص269.
5- همان، ص268.
6- رسول خدا؟ص؟ در این باره فرمود: «ثُمَّ یغِیبُ عَنْهُمْ إِمَامُهُمْ مَا شَاءَ اللَّهُ وَ یکُونُ لَهُ غَیبَتَانِ أَحَدُهُمَا أَطْوَلُ مِنَ الْأُخْرَی؛ سپس ناپدید می شود از پیش آنان امامشان تا زمانی که خدا خواهد. برای او دو غیبتی است که یکی بلند مدت تر از دیگری است»؛(کفایه الأثر فی النص علی الأئمه الإثنی عشر، ص150).
7- در برخی روایات چنین آمده است: «لَهُ غَیبَتَانِ أُخْرَاهُمَا أَطْوَلُ مِنَ الْأُولَی فَالْأُولَی یعْرَفُ فِیهَا خَبَرُهُ وَ الْأُخْرَی لَا یعْرَفُ فِیهَا خَبَرُه؛ برای او دو غیبت است که دومی آن دو، درازا تر از نخستین آن است، در اولی از او(امام) خبری می رسد، اما در دومی از او خبری در دست نیست(کنایه از قطع ارتباط)»؛(طوسی، الغیبه، ص 109).
8- تحف العقول، ص170.
9- سوره آل عمران، آیات 169 و 170.
10- در زیارت امیر مؤمنان؟ع؟ خطاب به آن حضرت چنین می خوانیم: «أَتَیتُکَ یا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ عَارِفاً بِحَقِّک... عَارِفاً عَالِماً إِنَّکَ تَسْمَعُ کَلَامِی وَ تَرُدُّ سَلَامِی لِقَوْلِهِ تَعَالَی وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یرْزَقُون»؛ (بحارالأنوار ، ج 97، ص294- 295).
تاریخ و ساعت انتشار :
۰۳:۵۸:۲۳ ~~~ ۱۴۰۰/۰۳/۱۸
دسته بندی :
مقالات و گفتگو های مهدوی
با مهدی

بنر های حاشیه پست

اظهار نظر در مورد مقصود از «امام حیّ غائب» .::. پرتال تخصصی تبیان مهدویت

*
*
دانلود مستقیم