0%
جمعه ، ۱۰ فروردین ۱۴۰۳

پرتال تخصصی تبیان مهدویت

تبیان مهدویت ، بزرگترین پایگاه اینترنتی مهدویت

دانشنامه مهدویت حرف ر

دانشنامه مهدویت حرف  ر
رقعه نویسی
مرحوم محدّث قمی در کتاب «منتهی الآمال» به نقل از «تحفه الزائر
علاّمه مجلسی» و «مفاتیح النجاه سبزواری» می نویسد:
«هر کس حاجتی دارد، آنچه که ذکر می شود (متن رقعه در اینجا ذکر نشده است. ر.ک به «منتهی الآمال»، باب ۱۴، فصل ۶، تکلیف ۸) در رقعه ای بنویسد و در (ضریح) یکی از از قبور ائمّه علیهم السلام بیندازد، یا رقعه را ببیند و مُهر کند و خاک پاکی…
رقعه نویسی

مرحوم محدّث قمی در کتاب «منتهی الآمال» به نقل از «تحفه الزائر

علاّمه مجلسی» و «مفاتیح النجاه سبزواری» می نویسد:

«هر کس حاجتی دارد، آنچه که ذکر می شود (متن رقعه در اینجا ذکر نشده است. ر.ک به «منتهی الآمال»، باب 14، فصل 6، تکلیف 8) در رقعه ای بنویسد و در (ضریح) یکی از از قبور ائمّه علیهم السلام بیندازد، یا رقعه را ببیند و مُهر کند و خاک پاکی را گِل سازد، و آن را میان گِل گذارد و در نهر یا چاهی عمیق یا غدیر (برکه) آبی اندازد، که به حضرت صاحب الزّمان (عج) می رسد و آن بزرگوار عهده دار بر آوردن حاجت می شود.

آنگاه در کنار آن نهر یا چاه یا غدیر بایستد و بر یکی از وکلای آن حضرت اعتماد نموده و او را در نظر آورد (یا عثمان بن سعید، یا محمد بن عثمان، یا حسین بن روح یا علی بن محمّد سیمری) و آنها را بر زبان آورده و صدا نماید و بگوید:

«یا... سَلامٌ عَلَیْکَ أَشْهَدُ أَنَّ وَ فاتَکَ فی سَبیلِ اللهِ وَ اَنَّکَ حَیُّ عِنْدَ اللهِ مَرزُوقٌ وَ قَد خاطَبْتُکَ فی حَیاتِکَ الَّتی لَکَ عِنْدَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ وَ هذِهِ وُقْعَتی وَ حاجَتی إِلی مَولانا عَلَیْهِ السَّلامُ فَسَلَّمْها اِلَیْهِ وَ أَنْتَ الثِّقَهُ الْأَمینُ»

سپس نوشته را در نهر یا در چاه، یا در غدیر اندازد که ان شاء الله حاجت او بر آورده خواهد شد.

راهنما

«راهنما» از اسماء حضرت ولیّ عصر می باشد که در کتاب «باتنکل» که صاحب آن از عظمای کفره است، ذکر شده است.

همچنین در این کتاب کلماتی درباره ی بشارت به وجود و ظهور آن حضرت داده شده است. («نجم الثاقب»، ص 74)

رب الارض

«ربّ الارض» از القاب حضرت مهدی (عج) است. این لقب از قرآن برداشت شده است.

رجوع شود به واژه: ابو تراب

رجل

«رجُل» (مرد) از القاب رمزی حضرت مهدی (عج) در هنگام تقیّه ایشان است که شیعیان، آن حضرت را به این اسم می خواندند.

رکن و مقام

«رکن» در لغت به معنای جانب و ناحیه قوی یک چیز است [1] و «مقام» به جایگاهی که قدم در آن قرار می گیرد یا جایگاهی که شخص در آنجا می ایستد، گفته می شود. [2] هر یک از چهار زاویه کعبه را یک «رکن» می نامند.

هرگاه واژه رکن بدون پسوند به کار رود، مقصود آن رکنی است که «حجرالاسود» در آن هست و مقصود از مقام نیز در اینجا «مقام ابراهیم»علیه السلام است.

یکی از نقاط مقدس مسجدالحرام «مقام ابراهیم»علیه السلام است این مقام یکی از شعائر الهی است و خداوند درباره آن می فرماید: «وَاتخذُوا مِنْ مَقامِ اِبراهیمَ مُصَلّی» [3] و «فِیهِ آیاتٌ بَیِّناتٌ مَقامُ اِبْراهیم...» [4] .

آنجا را بدین جهت مقام ابراهیم گویند که آن حضرت وقتی دیوارهای کعبه را بالا می برد، سنگی اختیار کرده بر روی آن می ایستاد تا به راحتی دیوار را بالا ببرد.

همچنین در روایات آمده است: حضرت ابراهیم علیه السلام بر روی این سنگ ایستاده و مردم را به حج فرا می خواند. گفته شده است: در این هنگام جای پای حضرت در سنگ فرو رفت که هم اکنون این اثر کاملاً به چشم می خورد.

اما آنچه در بحث «مهدویّت» مورد نظر بوده و از آن به بزرگی یاد شده «بین رکن و مقام» است. شکی نیست که این مکان دارای ارزشی بسیار والا نزد خداوند است.

ابوحمزه ثمالی می گوید: «امام سجّادعلیه السلام به ما فرمود: آیا می دانید کدامین قسمت از زمین برترین مکان است؛ عرض کردیم: خداوند و پیامبر و فرزند پیامبر بهتر می داند.سپس فرمود:

«اَمَّا اَفْضَلُ البِقاعِ مَا بَیْنَ الرُّکنِ وَالمَقامِ...» [5] ، یعنی بهترین مکان ها بین رکن و مقام است».

در روایات «مهدویّت» وقتی سخن از بین رکن و مقام به میان می آید، معمولاً مربوط به یکی از موارد ذیل است:

1. محل بیعت با حضرت مهدی علیه السلام

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله می فرماید: «فیهِم مَهدِیُّ اُمَّتی مُحَمَّدٌ الَّذی یَمْلَأُ الاَرْضَ قِسْطاً وَعَدْلاً کَما مُلِئَتْ ظُلْماً وَجَوْرَاً، وَاللّهِ اِنّی لَاَعْرِفُ مَنْ یُبایِعُهُ بَیْنَ الرُّکْنِ وَالمَقامِ وَاَعْرِفُ اَسْماءَ آبائِهِمْ وَقَبائِلِهِمْ» [6] ؛ «مهدی امتم در میان ایشان [ائمه] محمدی است که زمین را از عدل و داد آکنده سازد، همچنان که از ظلم و جور پر شده باشد. به خدا سوگند من کسانی را که در میان رکن و مقام با او بیعت می کنند، می شناسم و اسامی پدران و قبایلشان را نیز می دانم».

در برخی از آثار اهل سنّت نیز از «بین رکن و مقام» به عنوان جایگاه بیعت حضرت مهدی علیه السلام با یارانش سخن گفته شده است. [7] .

2. محل کشته شدن نفس زکیّه و رخداد یکی از نشانه های حتمی ظهور

امام باقرعلیه السلام پس از بیان پاره ای از نشانه های ظهور، در ادامه فرمود: «...وَقُتِلَ غلامٌ مِن آل مُحَمَّدٍصلی الله علیه وآله بَینَ الرُّکنِ وَالمَقامِ، اِسْمُهُ مُحَمَّدُ بنُ الحَسَنِ - النَّفسُ الزَّکِیَهِ -...» [8] ؛ «و جوانی از آل محمد که نامش محمدبن حسن - یا نفس زکیّه - است، بین رکن و مقام کشته شود....».

پی نوشت ها:

[1] لسان العرب، ج13، ص185؛ مجمع البحرین، ح 6، ص 257.

[2] کتاب العین، ج 5، ص 232.

[3] بقره (2)، آیه 125.

[4] آل عمران (3)، آیه 97.

[5] من لایحضره الفقیه، ج2، ص 245، ح 2313.

[6] کمال الدین و تمام النعمه، ج 1، باب 24، ص 284، ح 37.

[7] ر.ک: المصنف، الصنعانی، ج 11، ص 271؛ المصنف، ابن ابی شیبه، ج 8، ص 609؛ معجم الکبیر، الطبرانی، ح 23، ص 296؛ کنزالعمال، ج 11، ص 125، ح 30932، ج 14، ص 265، ح 38668؛ درالمنثور، سیوطی، ج 5، ص 241.

[8] کمال الدین و تمام النعمه، ج 1، ص 330، باب 32، ح 16.

راضی

«راضی محمّد بن المقتدر» بیستمین خلیفه ی بنی عبّاس که در جمادی الاول سال 322 ه_ ق به حکومت رسید و در ربیع الاول سال 329 ه_ ق در گذشت. وی هفت سال حکومت کرد.

در آغاز زمان حکومت راضی، 69 سال از امامت حضرت قائم (عج) گذشته بود. در همان سال مرگ «راضی»، غیبت صغری هم به پایان رسید.

رشیق

«رشیق» از فرماندهان «معتمد»، خلیفه ی عباسی بود. او به دستور معتمد همراه با صد مأمور دیگر برای دستگیری امام زمان (عج) وارد خانه ی امام عسکری علیه السلام شدند و همه ی حجره ها را گشتند تا به حجره ای رسیدند که در آن پرده ی سفید آویزان بوده پرده را کنار زده، دریایی در آنجا دیدند که در وسط آن، کودکی سجّاده انداخته و نماز می خواند.

«رشیق» به یکی از مأمورانش دستور داد که برود و آن کودک را بگیرد. آن مأمور تا به سراغ کودک آمد. در میان آب غرق شد.

«رشیق» به دیگری دستور داد، او نیز در آب غرق شده امّا نجاتش دادند، حضرت با کمال وقار نماز را تمام کرد و سپس در پیش روی مأموران از حجره بیرون آمد. مأموران گویا چوب خشکی شده بودند. اصلاً نتوانستند کوچکترین آسیبی به کودک که حضرت حجّت (عج) بود برسانند.

همین موقع بود که حضرت مهدی (عج) غایب شد و غیبت صغری به وقوع پیوست. («حضرت مهدی (عج)، فروغ...»، ص 33)

رجوع شود به واژه: غیبت صغری

راه مهدی

کتاب راه مهدی اثر سید رضا صدر است که به وسیله سید باقر خسروشاهی تهیه و تدوین شده است.

این کتاب، کاوشی در زندگانی حضرت مهدی علیه السلام است که به شیوه گزارشی نگارش یافته است. کتاب در شش فصل کلی سامان یافته و مؤلف کوشیده تا با بهره گیری از آیات قرآن و روایات معصومین علیهم السلام و مطالب تاریخی، سیاسی حضرت ولی عصرعلیه السلام را - از هنگام ولادت تا زمان غیبت کبری - به تصویر کشد. مهم ترین عناوین کتاب از این قرار است:

1. امید و عدالت،

2. راه قرآنراه محمدصلی الله علیه وآله و علی علیه السلام،

3. نقش امید در فرد و اجتماع،

4. موانع رسیدن بشر به امید اجتماعی،

5. مهدی علیه السلام امید انسان ها،

6. عدل عالمگیر مهدی علیه السلام،

7. حکومت الهی در جهان و...

رساله عملیه

«رساله عملیه» اصطلاحی است مشهور بین شیعیان که در مورد کتاب فتاوای مراجع تقلید به کار می رود. چنین کتابی مشتمل بر احکام و دستورات مذهبی است که دانستن آنها برای مردم مسلمان ضروری بوده و بر آنان واجب است که مطابق فتوای مرجع تقلید خود عمل کنند.

تاریخ تألیف و تدوین رساله عملیه، به اواخر سده چهارم هجرت می رسد. از همان آغاز غیبت کبرای امام زمان علیه السلام و نیاز شدید عموم مردم به دانستن احکام شرع از طریق عالمان دینی، بیان و تحریر فتوا از سوی فقهای بزرگ آغاز گردید که می توان کتاب «من لایحضره الفقیه» و «المقنعه» را به عنوان نخستین رساله عملیه نام برد. اکثر فقهای شیعه، تقلید ابتدایی از مجتهد از دنیا رفته را جایز ندانسته اند؛ لذا تألیف و شرح و حاشیه نویسی رساله، به تدریج رواج یافت (به خصوص در قرن های یازدهم، دوازدهم و سیزدهم)؛ سپس در قرن حاضر، به اوج خود رسید. جمعی از فقها و شاید بیش از همه شیخ مرتضی انصاری به منظور رعایت احتیاط شدید و اظهار فروتنی نسبت به گذشتگان و احیای آثار و بزرگداشت آنان، از تألیف رساله مستقل خودداری کردند و فتاوای خود را فقط به صورت حاشیه بر رساله های پیشین ابراز داشتند.

بیشتر رساله های عملیه در گذشته به زبان عربی تألیف می شد. سپس رساله های بسیاری به زبان فارسی، اردو، ترکی و زبان های دیگر منتشر شده است. بعضی از رساله ها تمامی ابواب فقهرا شامل می شود؛ ولی بیشتر فقها به نوشتن ابواب مورد ابتلای مقلدان اکتفا کرده اند. در قرن اخیر نیز مباحث تازه ای همچون عملیات بانکی، بیمه، سرقفلی، تشریح، و بعضی از مسائل طبی و... پدید آمده و بیشتر رساله های جدید به بیان آرا، در این زمینه ها پرداختند.

برخی از فقها هم به تدوین مسائل مستحدثه و تألیف رساله های جداگانه در این باب اقدام کرده اند. [1] .

پی نوشتها:

[1] دایرهالمعارف تشیّع، ج 8، ص 233.

رهبری بر فراز قرون

کتاب «رهبری بر فراز قرون»(پژوهشی درباره امام مهدی) توسط سید محمدباقر صدر تألیف و به وسیله عبدالجبّار شراره با تحقیق چاپ و منتشر شده است. اگرچه حجم آن به ظاهر کم است؛ ولی مطالب ارزنده ای در خود جای داده است.

در این کتاب به برخی پرسش های مربوط به حضرت مهدی علیه السلام به روش عقلی پاسخ داده شده است. محقق، در مقدمه ای طولانی، روش های پژوهش درباره حضرت مهدی علیه السلام را دو گونه دانسته است:

1. روش کسانی که در وجود آن حضرت پیوسته در صدد شک اندازی و القای شبهه بوده اند!

2. روش موافقان که از دو روش عقلی و نقلی پیروی می کنند.

وی ضمن بیان فشردهِ ادلهِ استفاده کنندگان از روش های فوق، روش شهید صدر را در این اثر، دنبال کردن موضوع، به روش عقلی دانسته است. مؤلف در هشت گفتار، به پرسش هایی در باره وجود، طول عمر، شایستگی ها، ظهور و حکومت امام زمان علیه السلام پاسخ گفته است.

وی در خصوص طول عمر امام علیه السلام بر این نظر است که این امر امکان علمی، عملی، منطقی و فلسفی دارد. افزون بر آن با توجه به رسالت بزرگ مهدی موعودعلیه السلام و پدیده ای آن چنان بزرگ و غیر مأنوس،ایجاد چنین پدیده ای در روند هستی نسبت به خداوند، امری طبیعی است. چنان که معراج پیامبر در برابر رسالت بزرگ آن حضرت، کاری عادی بود.

به نظر نویسنده اساساً طولانی شدن عمر امام، نوعی اعجاز است. اصرار به رهبریِ شخصی خاصّ چون امام و چگونگی کمال یافتن شایستگی های رهبر منتظر و وجود خارجی امام؛ علت تأخیر در ظهور، چگونگی تغییر سرنوشت بشریت به دست یک فرد و روش هایی که در روز موعود برای تغییر جهان صورت می گیرد، پرسش های دیگری است که در این اثر به آنها پاسخ داده شده است.


رجعت

«رِجْعت» از دیدگاه تشیّع یعنی اینکه خداوند عدّه ای از مردگان را با همان اندام و صورتی که بودند زنده کرده و به دنیا بر می گرداند، به گروهی از آنان عزّت داده و گروهی را ذلیل خواهد کرد و حقّ مظلومان را از ستمگران می گیرد. و این جریان پس از قیام قائم (عج) به وقوع می پیوندد.

زنده شدگان کسانی هستند که در حدّ اعلای ایمان و یا در حدّ اعلای کفر و فسادند، پس از مدّتی زنده شدن و دریافت کیفر و پاداش برخی از اعمالشان دوباره می میرند و در روز قیامت برای کیفر و پاداش کاملتر زنده می شوند.

در قرآن کریم آیات متعدّدی بر این مطلب دلالت دارد، از جمله آیه ی 10 سوره ی مؤمن و آیه ی 260 سوره ی بقره و... روایات هم در این باره به حدّ تواتر به ما رسیده است.

همچنین در عصر رجعت، پس از امام قائم (عج)، ائمّه ی دیگر به دنیا بر می گردند و یکی پس از دیگری حکومت می کنند، حتّی وقتیحضرت قائم (عج) از دنیا رحلت می کنند، امام حسین علیه السلام ایشان را غسل می دهد. («اثباه الهداه»، ج 7، ص 103)

در حدیثی از امام صادق علیه السلام که درباره ی رجعت صادر شده، می فرمایند:

«نخستین کسی که قبرش می شکافد و زنده شده به دنیا بر می گردد، حسین بن علی علیه السلام است، و این رجعت عمومی نیست (که تمام مردگان زنده شده و سر از قبر در آورند) بلکه افراد خاصّی به دنیا بر می گردند که یا مؤمن خالص و یا مشترک محض باشند».

همچنین امام باقر علیه السلام فرمود: «پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم و حضرت علی علیه السلام به دنیا رجعت می کنند». («مهدی موعود»، ص 1186)

راز مخفی داشتن ولادت قائم

خلفای بنی عبّاس از طریق روایاتی که از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم و ائمّه طاهرین علیهم السلام نقل شده بود، دانستند که دوازدهمین امام، همان مهدی (عج) است، که زمین را پر از عدل و داد می کند... و خود میر شرق و غرب جهان می شود.

چون این امر را می دانستند، در صدد بر آمدند تا این نور را خاموش کنند و این امام را به قتل برسانند، از این رو، جاسوسان و مراقبانی چند گماشتند و حتّی قابله هایی را مأمور کردند تا داخل خانه ی امام عسکری علیه السلام را زیر نظر بگیرند. لیکن خداوند، در هر حال، نور هدایت را پاینده خواهد داشت. این بود که خدا به اراده ی خویش، دوران بارداری مادر او را پنهان ساخت...

خداوند درباره ی مهدی (عج)، همان کار را کرد که درباره ی حضرتموسی علیه السلام کرد. چنانکه دشمنان مهدی نیز، همان روش فرعونی و سیاست فرعونی را دنبال کردند...

در احادیث بسیاری آمده است که مهدی (عج)، شباهتهایی به حضرت ابراهیم و حضرت موسی علیه السلام دارد. («اعلام الوری»، ص 402 - «منتخب الاثر»، ص 286)

رجعت

بحث «رجعت» از مباحث مهم اعتقادی شیعه است که با فرهنگ مهدویّت نیز ارتباط تنگاتنگی دارد. واژه «رجعت» در کتاب های لغت به معنای «بازگشت» است؛ یعنی، برگشتن به جایی که پیش تر در آنجا بوده است. [1] .

معنای اصطلاحی «رجعت» عبارت است از: «بازگشت دو گروه از مردگانِ مؤمنان محض و کافران محض - به همان صورت هایی که در گذشته بودند [2] - به دنیا تا پس از ظهور حضرت مهدی علیه السلام و قبل از قیامت [3] مؤمنان از برپایی حکومت جهانی عدل شاد گردند و کافران از ذلت و حقارت ستمگران متألم شوند.» [4] .

ناگفته نماند که برخی رجعت را به ظهور حضرت مهدی علیه السلام و بازگشت دولت آل محمدصلی الله علیه وآله تأویل کرده [5] و بازگشت خود ائمه علیهم السلام را با بدن های ظاهری اشان منکر شده اند. در رد این قول جهاتی ذکر شده است:

یکم. روایات متواتر به بازگشت جسمانی ائمه علیهم السلام ورجعت کنندگان تصریح کرده است و قابل تأویل نیز نیست.

دوم. رجعت هایی که در امت های گذشته صورت گرفته و در روایات و آیات به آنها اشاره شده و شیعه آنها را نیز دلیل بر مدعای خود قرار داده است، به صورت بازگشت مردگان با همان جسم های گذشته ایشان بوده است.

جایگاه رجعت در اعتقادات شیعه:

از روایات معصومین علیهم السلام استفاده می شود اعتقاد به «رجعت» در مجموعه اعتقادات شیعه از مرتبه والایی برخوردار است؛ تاجایی که برخی از این احادیث، منکران رجعت را از دایره تشیّع خارج می داند.

یکی از این روایات سخن ارزشمند امام صادق علیه السلام است که فرمود: «لَیْسَ مِنّا مَنْ لَمْ یُؤمِنْ بِکَرَتِنا...» [6] در روایتی دیگر نیز آن حضرت اعتقاد به رجعت را یکی از شرایط ایمان دانسته، فرموده اند: «مَنْ اَقَرَ بِسَبْعَهِ اَشیاء فَهُوَ مُؤمِنٌ... الاَیمانُ بِالرَّجْعَهِ». [7] .

از این رو عده فراوانی از علمای شیعه، اعتقاد به رجعت را از ضروریات دین و یا مذهب دانسته اند. [8] عده اندکی نیز - که از ضروریات ندانسته اند - انکار آن را جایز نشمرده اند. البته افراد بسیار اندکی از شیعیان نیز رجعت را انکار کرده اند. [9] .

پی نوشت ها:

[1] ر.ک: العین؛ مفردات الفاظ القرآن و...

[2] اوائل المقالات، ص 77.

[3] الایقاظ من الهجعه، ص 29.

[4] رسائل الشریف مرتضی، ج 1، ص 125؛ عقاید الامامیه، ص 294.

[5] تاریخ ما بعدالظهور، ص 859.

[6] من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 458.

[7] وسائل الشیعه، ج 20، ص 240.

[8] رساله العقاید الجعفریه، ص 250؛ حق الیقین، مقصد نهم؛ الایقاظ من الهجعه، ص 67؛ مجمع البحرین، ج 2، ص 679.

[9] تاریخ شیعه و فرقه های اسلام، ص 111.

رجعت از نظر اهل سنت

بر خلاف عقیده شیعه، اهل سنّت عقیده به رجعت را خلاف عقاید اسلامی می دانند و آن را هیچ نمی پسندند. نویسندگان و شرح حال نویسان آنان، معتقدان به رجعت را طعن و رد کرده و آن را نشانه طرد روایت راوی می دانند. گویا در نظر آنان عقیده به رجعت در شمار کفر و شرک یا بدتر از آن [1] قرار دارد! به این بهانه شیعه را می کوبند و ناسزا می گویند.[2] .

البته در میان اهل سنّت افراد بسیار اندکی هستند که به رجعت شماری از افراد - از جمله اصحاب کهف در عصر ظهور مهدی علیه السلام - اشاره کرده اند. [3] .

معتقدان به رجعت برای اثبات این اعتقاد خود، از آیات و روایات فراوانی بهره برده و این آیات و روایات راعمدتاً به دو دسته تقسیم کرده اند: دسته نخست آیات و روایاتی است که سخن از وقوع رجعت در امت های گذشته دارد. دسته دوم آیات و روایاتی که به اعتقاد ایشان دلالت بر وقوع آن در آخِرُالزّمان و هنگام ظهور حضرت مهدی علیه السلام دارد.

الف ) ادله نقلی بر وقوع رجعت : آیات

از آنجایی که قرآن اساسی ترین منبع برای اثبات حقایق دینی است، در مسأله رجعت نیز به عنوان اوّلین منبع و اصلی ترین آنها، مورد بررسی قرار گرفته است. این آیات به دو دسته تقسیم شده است:

1. آیاتی که دلالت بر وقوع رجعت میان اقوام و ملل گذشته دارد.

2. آیاتی که به بیان برخی روایات، بر تحقق رجعت در آخِرُالزّمان و قبل از قیامت دلالت دارد.

اخبار از وقوع رجعت در گذشته:

زنده شدن هفتاد نفر از یاران موسی

خداوند در این باره فرموده است: «وَ إِذْ قُلْتُمْ یا مُوسی لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتَّی نَرَی اللَّهَ جَهْرَهً فَأَخَذَتْکُمُ الصَّاعِقَهُ وَ أَنْتُمْ تَنْظُرُونَ ، ثُمَّ بَعَثْناکُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ»؛ «و چون گفتید: ای موسی! تا خدا را آشکار نبینیم هرگز به تو ایمان نخواهیم آورد. پس - در حالی که می نگریستید - صاعقه شما را فرو گرفت ، پس شما را پس از مرگتان برانگیختیم باشد که شکرگزاری کنید». [4] .

این آیه به نظر عموم مفسرانشیعه و اهل سنّت، تصریح در مردن و زنده شدن دارد. [5] .

زنده شدن کشته بنی اسرائیل:

در این باره در قرآن مجید می خوانیم: «وَ إِذْ قَتَلْتُمْ نَفْسًا فَادَّارَأْتُمْ فیها وَ اللَّهُ مُخْرِجٌ ما کُنْتُمْ تَکْتُمُونَ ، فَقُلْنا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِها کَذلِکَ یُحْیِ اللَّهُ الْمَوْتی وَ یُریکُمْ آیاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ»؛ «وچون شخصی را کشتید و درباره او با یکدیگر به ستیزه برخاستید، و حال آنکه خدا، آن چه را کتمان می کردید، آشکار گردانید. ، پس فرمودیم: پاره ای از آن [گاو سر بریده را] به آن [مقتول] بزنید [تا زنده شود] این گونه خدا مردگان را زنده می کند و آیات خود را به شما می نمایاند، باشد که بیندیشید». [6] .

این آیه نیز همانند آیه قبل از سوی بیشتر مفسران شیعه و اهل سنّت، بر وقوع رجعت و بازگشت به دنیا تفسیر شده است. [7] .

زنده شدن هزاران نفر:

خداوند درباره این حقیقت فرموده است: «آیا از [حال] کسانی که از بیم مرگ از خانه های خود خارج شدند و هزاران تن بودند، خبر نیافتی؟ پس خداوند به آنان گفت: تن به مرگ بسپارید. آن گاه آنان را زنده ساخت. آری، خداوند نسبت به مردم، صاحب بخشش است، ولی بیشتر مردم سپاس گزاری نمی کنند». [8] .

این آیه نیز به تصریح اغلب مفسران شیعه و سنی، بر وقوع رجعت درامت های گذشته دلالت دارد. شیعه علاوه بر آیات یاد شده، به زنده شدن عزیر نبی پس از یکصد سال [9] و زنده شدن افراد فراوانی به دست حضرت عیسی بن مریم علیها السلام و به اذن خداوند [10] اشاره کرده، این مطلب را قطعی دانسته اند. که در امت های گذشته، از جمله حوادث بسیار مهم زندهشدن مردگان بوده است.

بزرگان علمای شیعه، پس از ذکر آیات فوق به روایات فراوانی از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله استدلال کرده اند، مانند: «هر آنچه در امت های گذشته رخ داده درامت من نیز اتفاق خواهد افتاد». این مجموعه روایات بیش از آنکه در جوامع روایی شیعه ذکر شده باشد، [11] در کتاب های اهل سنّت آمده است. [12] .

ب) آیات تأویل شده به رجعت در آخرالزمان

از روایات معصومین علیهم السلام استفاده می شود: برخی از آیات قرآن به رجعت در زمان ظهور حضرت مهدی علیه السلام تأویل می شود.

1. خداوند درباره خروج «دابهالارض» می فرماید: «و چون قول [عذاب] بر ایشان واجب گردد، جنبنده ای را از زمین برای آنان بیرون می آوریم که با ایشان سخن گوید که: مردم [چنان که باید] به نشانه های

ما یقین نداشتند». [13] .

در تفسیر و تأویل این آیه، بین شیعه و اهل سنّت اختلاف شدیدی وجود دارد؛ در حالی که اهل سنّت دابهالارض را موجودی بسیار عجیب و غریب معرفی کرده اند؛ [14] شیعه با استناد به روایات فراوانی، آن را انسانی والا مقام دانسته اند [15] که رجعت کرده، صف کافران را از مؤمنان جدا می سازد. این انسان کسی نیست جز اوّلین امام شیعیان حضرت علی علیه السلام که خود فرمود: «وَاِنّی... الدّابَهُ التی تُکَلِّمُ الناسَ». [16] .

2. در آیه ای دیگر آمده است: «و آن روز که از هر امتی، گروهی از کسانی را که آیات ما را تکذیب کرده اند، محشور می گردانیم. پس آنان نگه داشته می شوند تا همه به هم بپیوندند». [17] .

در ذیل این آیه نیز روایات فراوانی از ائمه معصومین علیهم السلام وارد شده که گویای بازگشت انسان هایی در عصر ظهور حضرت مهدی علیه السلام است.و این گونه استدلال شده که در آیه به برانگیخته شدن عده ای محدود اشاره گشته است؛ در حالی که در قیامت همه انسان ها محشور می شوند. به علاوه سیاق آیات در مقام بیان رخدادهایی است که در دنیا و قبل از قیامت است و پس از چند آیه، حوادث مربوط به قیامت را بیان کرده است. [18] .

علاوه بر این آیات، بزرگان شیعه به آیاتی همچون آیه 11 سوره «غافر» نیز برای اثبات رجعت استناد کرده اند.

پس عمده ادله معتقدان به رجعت آیات و روایات است و هر چند اکثر روایات مورد نظر در ذیل آیات ذکر شده است؛ ولی این روایات به قدری فراوان است که افرادی از بزرگان علمای شیعه، این روایات را «متواتر» دانسته اند.

از جمله کسانی که معتقدند روایات رجعت متواتر است، می توان به شیخ طوسی رحمه الله [19] ، شیخ صدوق رحمه الله [20] ، علامه مجلسی رحمه الله [21] ، مرحوم مظفر [22] و علامه طباطبایی [23] اشاره کرد.

برخی از این روایات از این قرار است:

1. امام باقرعلیه السلام فرمود: «اَیّامُ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ ثَلاثَهٌ: یَوْمُ یَقُومُ القائِمُ وَیومُ الکَرَّهِ وَیَوْمُ الْقِیامَهِ» [24] ؛ «روزهای خدای عزوجل سه تاست: روزی که قائم قیام خواهد کرد، روز رجعت و روز قیامت».

2. از امام سجّادعلیه السلام نقل شده است که ذیل آیه شریفه «اِنَّ الذی فَرَضَ عَلَیْکَ القُرآن لَرادُّکُ اِلی مَعاد» [25] فرمود: «پیامبرتان و امیرمؤمنان و امامان به سوی شما باز می گردند». [26] .

علاوه بر آیات و روایات، ادعیه و زیارت نامه های فراوانی نیز به رجعت اشاره کرده اند؛ از جمله: دعای مشهور عهد، [27] دعای روز سوم شعبان، [28] زیارت جامعه، [29] زیارت اربعین، [30] برخی زیارت هایامام حسین علیه السلام؛ و زیارت ابوالفضل علیه السلام. [31] .

علاوه بر ادله نقلی (آیات و روایات) که برای اثبات رجعت به آنها اشاره شد، علما یکی دیگر از راه های اثبات رجعت را «اجماع» دانسته اند. از کسانی که ادعای اجماع و اتفاق علما را بیان کرده اند، می توان به بزرگانی همچون سید مرتضی [32] ، امین الاسلام طبرسی رحمه الله [33] ، شیخ مفیدرحمه الله [34] ، شیخ حر عاملی [35] و علامه مجلسی رحمه الله [36] اشاره کرد.

البته درباره رجعت شبهاتی نیز مطرح شده که در کتاب های مفصل به آنها پاسخ داده شده است.

در پایان بد نیست اشاره ای داشته باشیم به رجعت کنندگان:

از مجموع روایات می توان رجعت کنندگان را به صورت ذیل مورد اشاره قرار داد:

1. رجعت پیامبر گرمی اسلام صلی الله علیه وآله [37] .؛

2. رجعت علی علیه السلام و تکرار آن [38] .؛

3. رجعت امام حسین علیه السلام و اینکه آن حضرت اولین رجعت کننده خواهد بود [39] .؛

4. رجعت معصومین علیهم السلام [40] .؛

5. رجعت پیامبران گذشته [41] .؛

6. رجعت مؤمنان محض و کافران محض [42] .؛

7. رجعت تمامی معتقدان به امر ولایت [43] .؛

8. رجعت برخی از اصحاب پیامبران [44] .؛

9. رجعت برخی زنان مؤمن [45] .

ب) نقش اعتقاد به رجعت در زندگی معتقدان

بدون تردید، همان گونه که «انتظار فرج» عبادتی بس بزرگ است و نقش مهم و به سزایی در پویایی و تحرک جامعه دارد، اعتقاد به رجعت و بازگشت به دنیا در زمان دولت کریمه نیز می تواند نقش مهم و به سزایی در نشاط دینی و امید به حضور در حکومت جهانی حضرت مهدی علیه السلام ایفا کند؛ چرا که انسان با دیدن افرادی که تمام عمر خودرا در انتظار ظهور حضرت مهدی علیه السلام سپری کرده اند و آن گاه بدون درک ظهور از دنیا می روند، دچار سرخوردگی شده و حتی در مقام انتظار نیز دچار یأس خواهد شد! اما اگر بداند در هنگام ظهور - در صورت دارا بودن شرایط - امکان بازگشت او به دنیا و حضور در محضر آخرین امام را دارد، در امیدواری او نقش بسیاری خواهد داشت.

علاوه بر آنچه ذکر شد، از آنجایی که در روایات آمده یک گروه از رجعت کنندگان کسانی اند که دارای ایمان محض هستند، شخص علاقه مند به درک محضر آخرین حجّت الهی، نهایت تلاش خود را به کار خواهد بست تا به درجات بالای ایمان رسیده و در زمره رجعت کنندگان باشد. همچنین در روایات فراوانی مداومت بر دعاها و انجام کارهایی جهت بازگشت در هنگام حکومت حضرت مهدی علیه السلام، توصیه شده است که خود جنبه عبادی داشته و در تکامل روح انسان بسیار مؤثر است.

پی نوشت ها:

[1] اصول مذهب الشیعه عرض و نقد، ج 3، ص 911؛ الشیعه و تحریف القرآن، ص 25.

[2] عقاید الامامیه، ص 120.

[3] الجامع لاحکام القرآن، ج 5، ص 253؛ تیسیرالتفسیر، ج 7، ص 368؛ حاشیه الصاوی، ج 4، ص 1193.

[4] بقره (2)، آیه 56 - 55.

[5] مجمع البیان، ج 2 - 1، ص 252؛ تفسیر قمی، ج 1، ص 46؛ الجامع لاحکام القرآن، ج 1، ص 403؛ مدارک التنزیل، ج 1، ص 53.

[6] بقره (2)، آیه 73 - 72.

[7] تفسیر المیزان، ج 1، ص 204؛ الجامع لاحکام القرآن، ج 1، ص 462؛ تفسیر طبری، ج 1، ص 268.

[8] بقره (2)، آیه243.

[9] همان، آیه 259.

[10] آل عمران (3)، آیه 29.

[11] من لایحضره الفقیه، ج 1، ص 203، کمال الدین و تمام النعمه، ج 2، ص 529.

[12] تفسیر ابن کثیر، ج 2، ص 351؛ ج 4، ص 491؛ المستدرک علی الصحیحین، ج 1، ص 218؛ السنه للمروزی، ج 1، ص 18؛...

[13] سوره نمل (27)، آیه 82.

[14] تفسیر سمرقندی، ج 2، ص 505؛ درالمنثور، ج 6، ص 381؛ الفتوحات الالهیه، ج 3، ص 327.

[15] من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 589؛ علل الشرایع، ج 1، ص 164؛ الأمالی طوسی، ص 205؛ ارشاد القلوب، ج 2، ص 255.

[16] الکافی، ج 1، ص 197، ح 3.

[17] نمل (27)؛ آیه 83.

[18] مجمع البیان؛ ج 8 - 7، ص 366؛ تفسیر المیزان، ج 15، ص 570.

[19] رساله العقاید الجعفریه، ص 250.

[20] الخصال، ص 108.

[21] بحارالانوار، ج 53، ص 122.

[22] عقاید الامامیه، ص 297.

[23] تفسیر المیزان، ج 2، ص 107.

[24] الخصال، ص 108.

[25] قصص (28)، آیه 85.

[26] تفسیر قمی، ج 2، ص 147.

[27] بحارالانوار، ج 53، ص 95، ح 111.

[28] مصباح المتهجد، ص 543.

[29] من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 613.

[30] مصباح المتهجد، ص 730.

[31] بحارالانوار، ج 98، ص 359.

[32] همان، ج 53، ص 94، ح 105.

[33] رسائل الشریف، ج 1، ص 125.

[34] مجمع البیان، ذیل آیه 83 سوره نمل.

[35] سلسله مؤلفات مفید، ج 4، ص 46.

[36] الایقاظ من الهجعه، ص 33.

[37] بحارالانوار، ج 53، ص 122.

[38] تفسیر قمی، ج 1، ص 147.

[39] الکافی،ج 1، ص 197؛ بصائرالدرجات، ص 199.

[40] تفسیر عیاشی، ج 2، ص 282؛ الکافی، ج 8، ص 206.

[41] بحارالانوار، ج 53، ص 15.

[42] تفسیر قمی، ج 1، ص 247.

[43] الکافی، ج 8، ص 247.

[44] همان، ج 4، ص 131؛ ج 3، ص 536.

[45] تفسیر عیاشی، ج 2، ص 35.

رفقاء

«رُفَقاء» عنوانی برای یاران حضرت مهدی (عج) است که از کوفه خود را هنگام ظهور حضرت قائم (عج) به مکّه رسانده و با آن حضرت بیعت می کنند و همچون پاره های ابر پاییزی به سوی مکّه روانه می شوند. («المجالس السنیّه»، ج 5، ص 709)

با توجّه به اینکه 50 نفر از 313 نفر، اهل کوفه هستند («بحارالانوار»، ج 52، ص 306) و با توجّه به معنی رفق و رفاقت که نشانگر صفا و صمیمیّت و پیوند محکم آنهاست به ویژگی دیگر یاران مخلص، حضرت مهدی (عج) پی می بریم.
تاریخ و ساعت انتشار :
۱۵:۲۹:۲۸ ~~~ ۱۴۰۰/۰۳/۰۶
دسته بندی :
دانشنامه مهدویت حرف ر
با مهدی

بنر های حاشیه پست

اظهار نظر در مورد دانشنامه مهدویت حرف ر .::. پرتال تخصصی تبیان مهدویت

*
*
دانلود مستقیم