تفسیر قائم و منتظَر چیست؟

مرحوم شیخ صدوق نقل می کند: یکی از اصحاب امامان علیهم السلام به نام صقر بن دلف می گوید: از امام جوادعلیه السلام شنیدم که می فرمود: امام بعد از من پسرم علی است و سپس فرزندش حسن امام است. آن گاه سکوت کردند. عرض کردم: سپس چه کسی امام است؟ امام جوادعلیه السلام گریه شدیدی کردند و فرمودند:
«إِنَّ مِنْ بَعْدِ الْحَسَنِ ابْنَهُ الْقَائِمَ بِالْحَقِّ الْمُنْتَظَرَ. فَقُلْتُ لَهُ: یا ابْنَ…
«إِنَّ مِنْ بَعْدِ الْحَسَنِ ابْنَهُ الْقَائِمَ بِالْحَقِّ الْمُنْتَظَرَ. فَقُلْتُ لَهُ: یا ابْنَ…
مرحوم شیخ صدوق نقل می کند: یکی از اصحاب امامان علیهم السلام به نام صقر بن دلف می گوید: از امام جوادعلیه السلام شنیدم که می فرمود: امام بعد از من پسرم علی است و سپس فرزندش حسن امام است. آن گاه سکوت کردند. عرض کردم: سپس چه کسی امام است؟ امام جوادعلیه السلام گریه شدیدی کردند و فرمودند:
«إِنَّ مِنْ بَعْدِ الْحَسَنِ ابْنَهُ الْقَائِمَ بِالْحَقِّ الْمُنْتَظَرَ. فَقُلْتُ لَهُ: یا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ لِمَ سُمِّی الْقَائِمَ؟ قَالَ: لِأَنَّهُ یقُومُ بَعْدَ مَوْتِ ذِکْرِهِ وَارْتِدَادِ أَکْثَرِ الْقَائِلِینَ بِإِمَامَتِهِ.
فَقُلْتُ لَهُ: وَلِمَ سُمِّی الْمُنْتَظَرَ؟ قَالَ: لِأَنَّ لَهُ غَیبَهً تَکْثُرُ أَیامُهَا وَیطُولُ أَمَدُهَا فَینْتَظِرُ خُرُوجَهُ الُْمخْلِصُونَ وَینْکِرُهُ الْمُرْتَابُونَ وَیسْتَهْزِئُ بِذِکْرِهِ الْجَاحِدُونَ وَ یکْثُرُ فِیهَا الْوَقَّاتُونَ وَیهْلِکُ فِیهَا الْمُسْتَعْجِلُونَ وَینْجُو فِیهَا الْمُسْلِمُونَ»؛(1)
«پس از حسن، پسرش که قائم به حقّ و منتظر است، امام خواهد بود.
عرض کردم: ای فرزند رسول خدا! چرا قائم نامیده شده است؟
فرمود: چون بعد از آن که ذکر و یادش از بین رفته، قیام می کند، پس از آن که بسیاری از مردم از امامت او بر می گردند.
گفتم: چرا منتظَر نامیده شده است؟
فرمود: چون غیبتی خواهد داشت که روزهایش زیاد و مدتش طولانی خواهد شد، لذا افراد مخلص منتظر ظهور اویند؛ امّا تردید کنندگان آن را
انکار کرده و منکران نیز استهزاء می کنند. بسیاری از افراد برای آن وقت گذاری می کنند و کسانی هم که عجله کنند هلاک خواهند شد؛ امّا مسلمانان واقعی نجات خواهند یافت».
1- 59. کمال الدین، ج 2، ص 378 / بحارالانوار، ج 51، ص 30 و 157.