0%
جمعه ، ۱۰ فروردین ۱۴۰۳

پرتال تخصصی تبیان مهدویت

تبیان مهدویت ، بزرگترین پایگاه اینترنتی مهدویت

بازشناسی مصادر کتاب الغیبه طوسی

بازشناسی مصادر کتاب الغیبه طوسی
نویسنده: حجت الاسلام والمسلمین محمد مسعودی(۱)
مجله انتظار موعود - بهار ۱۳۸۸ - شماره ۲۸ چکیده:
کتاب غیبت شیخ طوسی، از تراث گرانسنگ امامی هاست که از مصادری قویم ووزین اخذ شده است. ما امروز میراث دار این گنجینه بی بدیل هستیم که به حق از شایسته ترین ذخایر حدیثی به شمار می رود. شیخ طوسی، در تدوین آن، از عمیق ترین منابع شیعی بهره جسته وشالوده آن را سامان…

نویسنده: حجت الاسلام والمسلمین محمد مسعودی(۱)
مجله انتظار موعود - بهار ۱۳۸۸ - شماره ۲۸


چکیده:

کتاب غیبت شیخ طوسی، از تراث گرانسنگ امامی هاست که از مصادری قویم ووزین
اخذ شده است. ما امروز میراث دار این گنجینه بی بدیل هستیم که به حق از
شایسته ترین ذخایر حدیثی به شمار می رود. شیخ طوسی، در تدوین آن، از عمیق
ترین منابع شیعی بهره جسته وشالوده آن را سامان داده است که بخشی از آن ها
امروزه در دسترس ما هست ومتأسفانه بخشی موجود نیست.
در این نوشتار، در
پی منبع یابی مصادر کتاب غیبت طوسی برآمده وسعی بر این است که ارتباط
سازگار بین مصادر وکتاب غیبت ریشه یابی شود وچگونگی اخذ تبیین گردد.


مقدمه


از
آن روی که آموزه مهدویت، از برجسته ترین اندیشه های اسلامی است که در نگرش
ایجابی وسلبی تمام فرق اسلامی جای گرفته است؛ لذا در تاریخ اسلام، کنار
کار ویژه های مباحث کلامی، مورد کنکاش جدی واقع شده وبحث های ریشه داری را
همراه داشته است. پیشینة این بحث، به احادیث نبوی باز می گردد که عالم هستی
را به ظهور منجی راستین وتشکیل جامعه ای نیک وعده داده است. از جانب دیگر،
همواره در فراز ونشیب های قرون گذشته، عده ای در جست وجوی چنین مدینه
فاضله ای به خطا رفته وبه نحله های فاسد گرویده وبه دام کج اندیشان وفرصت
طلبان گرفتار آمده اند؛ همانند آنان که راه کیسانیه وناووسیه وواقفیه وغیره
را رفته اند.
اندیشوران وپیشگامان امامیه وعلما ومتکلمان شیعه، برای
ترسیم حقیقت مهدویت وتبیین مفهومی ومصداقی آن، از ژرفای ادله نقلی وعقلی
الهام گرفته ونگرش صحیحی از آموزه مهدی گرایی در پیش روی رهپویان نهاده
اند؛ همان گونه که محمد بن ابراهیم نعمانی وعبد الله بن جعفر حمیری وشیخ
مفید وشیخ طوسی ودیگران، کتاب غیبت نوشته وبه پرسشِ جویندگان وشبهه شبهه
افکنان، پاسخ داده اند.
کتاب غیبت شیخ طوسی، از کهن ترین وبرترین کتب
حدیثی در موضوع خود است. شیخ، آن را حدود سال ۴۴۷ ق یعنی حدوداً سیزده سال
قبل از وفاتش به نگارش در آورد. او در دو جا بدین تاریخ اشاره دارد:

نخست، آن جا که در مدت عمر حضرت حجت (علیه السلام) بحث می کند ومی فرماید:
«لانه علی قولکم له فی هذا الوقت الذی هو سنة سبع واربعین
واربعمائة...»(۲).
دومین بار در اشاره به مدفن نائب اول، عثمان بن سعید عمری می فرماید: «وهو الی یومنا هذا وذلک سنة سبع واربعین واربعمائة...»(۳).

کتاب غیبت طوسی از با ارزش ترین منابع معرفتی مهدویت است. شیخ، به لحاظ
دارا بودن منابع دست اول ومصادر متعدد واحاطه بر احادیث، توانست مجموعه
گرانسنگی از ژرف ترین مسایل دربارة امامت حضرت حجة (علیه السلام) تدوین کند
ودر گسستن التقاطات وشبهات، بنایی استوار ومتین سامان دهد.
این
نوشتار، بر آن است که کتاب غیبت طوسی را از نگاه کتاب شناختی در معرض تحقیق
بنهد ومصادرش را بازشناسی کند. ما به راستی نمی توانیم کلیه مصادر شیخ را
در این مقاله بازیابی کنیم؛ زیرا بسیاری از آن ها در حوادث ایام، ناپدید یا
نابود شده اند؛ همان گونه که در حادثه آتش زدن خانه شیخ، همة کتب خطی
وبسیار نفیس او سوخت وبه دست ما نرسید. از جانب دیگر شیخ در ابتدای روایات،
مصدر آن را بیان نکرده است؛ لذا ما باید در ابتدا قرینه یابی کنیم ودر
نهایت، با همان قراین، احتمال اخذ را مسجل نماییم.
منبع شناسی از
خواستگاه به سزایی برخوردار است ودر سده معاصر یکی از فروع کتاب شناسی مطرح
شده است. ما از تاریخ شروع مصدر شناسی کتب اطلاعی نداریم؛ ولی امروزه برای
تحکیم بنیان کتب، از آن استمداد می جویند وبا مقایسه کتب با مصادرشان، به
اطلاعات نغزی می رسند.
مصدر در این نوشتار، یعنی کتبی که شیخ در تدوین
کتب غیبت، از آن ها روایت اخذ کرده یا سبک تدوین آموخته است، هر چند که
این، اصطلاح جدیدی را در منبع شناسی بنماید.
مصادر کتاب غیبت طوسی را
در نگاه اول، می توان به دو گروه دسته بندی کرد: مصادری که امروزه آن ها را
در دست داریم ومصادری که به ما نرسیده ودر دست محققان مهدویت نیست.
مصادر موجودِ کتاب غیبت
أ. کتاب کافی
کتاب کافی را محمد بن یعقوب کلینی طی بیست سال تدوین کرد. نجاشی در رجالش می فرماید:

محمد بن یعقوب بن اسحاق ابوجعفر الکلینی وکان خاله علّان الکلینی الرازی
شیخ اصحابنا فی وقته بالری ووجههم وکان اوثق الناس فی الحدیث واثبتهم. صنف
الکتاب الکبیر المعروف بالکلینی یسمی الکافی فی عشرین سنة...(۴).
کلینی
در تبیین ابواب کتابش رهیافت هایی نو به کار گرفت وتار وپود کافی را با
سبک جدیدی آمیخت. کتاب وی، از همسانی وهمگرایی خاصی برخوردار بوده وچینش
ابواب آن، تحسین برانگیز است. به حق کتاب کافی، از برجسته ترین ونغزترین
ومنسجم ترین مصادر حدیثی به شمار می رود واولین کتاب از کتب اربعه حدیثی
شیعه شمرده شده است.
شیخ طوسی، در سامان بخشی وگردآوری کتاب غیبت،
بیشترین بهره را از کافی برد. وی در ابواب گوناگون، از کافی کمک گرفته
وروایات مورد نظرش را از آن اخذ کرده است. او حدود پنجاه حدیث از کافی در
کتاب غیبت نقل فرمود. این احادیث در هشت فصل کتاب پراکنده است که به معرفی
آن ها می پردازیم:
۱. در فصل «الکلام فی الواقفة»
در
این فصل، شیخ طوسی از مرحوم کلینی، چهارده حدیث نقل می کند. در اولین
ودومین آن ها سند را با نام کلینی یعنی محمد بن یعقوب آغاز می کند. در بقیة
روایات سند را با نام کلینی شروع نکرده بلکه در ابتدای سند، ضمیر «عنه»
واقع شده که با توجه به عنوان بعد از ضمیر که شیخ واستاد مرحوم کلینی است،
علی القاعده ضمیر، به کلینی ارجاع داده خواهد شد.
تنها در یک مورد،
ابتدای سند را با اسم اشاره «بهذا الاسناد» شروع می کند که بعد از اسم
اشاره، عنوان «ابن مهران» واقع شده است. او «احمد بن مهران» است که از
مشایخ مرحوم کلینی بود. نتیجه این که مشارٌالیه کلینی خواهد بود.
در
عمده روایات کافی که شیخ در این فصل اخذ کرده است، کلینی به واسطه «احمد بن
مهران» روایت نقل می کند. اولین روایت کلینی را شیخ از باب «ان الائمة
(علیهم السلام) یعلمون متی یموتون وانهم لا یموتون الّا باختیار منهم» از
جلد نخست کافی اخذ کرده وبقیه روایات این فصل را از باب «الاشارة والنص علی
ابی الحسن الرضا (علیه السلام)» در همان جلد برگرفته است.
شیخ در چینش احادیث کتاب غیبت، ترتیب روایات کافی را رعایت نکرده وآن را به مقتضای جریان بحث کتاب وبا سلیقه ای نو مرتب کرده است.
ما ترتیب هر دو کتاب را در ادامه می آوریم:






کتاب غیبت
کتاب کافی


صفحه
شماره روایت
رقم روایت
صفحه
جلد
ملاحظات


۳۳
اولین روایت اخذ شده از کافی
۲
۲۵۹
۱
 


۳۴
دومین روایت ماخوذ از کافی
۱۶
۳۱۹
۱
 


۳۵
سومین روایت ماخوذ از کافی
۳
۳۱۲
۱
 


۳۵
چهارمین روایت ماخوذ از کافی
۴
۳۱۲
۱
 


۳۵
پنجمین روایت ماخوذ از کافی
۱
۳۱۱
۱
 


۳۶
ششمین روایت ماخوذ از کافی
۲
۳۱۲
۱
 


۳۶
هفتمین روایت ماخوذ از کافی
۸
۳۱۲
۱
 


۳۶
هشتمین روایت ماخوذ از کافی
۶
۳۱۲
۱
 


۳۷
نهمین روایت ماخوذ از کافی
۷
۳۱۲
۱
 


۳۷
دهمین روایت ماخوذ از کافی
۱۱
۳۱۳
۱
 


۳۸
یازدهمین روایت ماخوذ از کافی
۱۲
۳۱۳
۱
 


۳۸
دوازدهمین روایت ماخوذ از کافی
۱۳
۳۱۳
۱
 


۳۸
سیزدهمین روایت ماخوذ از کافی
۱۴
۳۱۱
۱
 


۵۵
چهاردهمین روایت ماخوذ از کافی
-
-
-
در کافی یافت نشد




شیخ در انتهای این فصل، روایتی را از کلینی چنین نقل می کند:

«فروی محمد بن یعقوب عن محمد بن یحیی العطار عن محمد بن احمد عن محمد بن
جمهور عن احمد بن المفضل عن یونس بن عبد الرحمن قال مات ابوابراهیم...». که
بعد از فحص در کتاب کافی یافت نشد.
به نکته ای وزین باید توجه داشت که
کلینی از مشایخ بی واسطة شیخ طوسی نیست وشیخ از او با واسطه روایت نقل می
کند؛ لذا در اخذ حدیث، باید به طرقش اعتماد بکند. در این روایات، شیخ،
طریقش به کلینی را ذکر نکرده است؛ ولی در ترجمه کلینی در فهرست(۵) طرق
متعددی به کتب وروایات وی بیان می کند که ما ذیلاً بعضی را می آوریم:

اخبرنا «بجمیع کتبه وروایاته الشیخ المفید ابوعبد الله محمد بن محمد بن
النعمان عن ابی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه عنه واخبرنا الحسین بن
عبیدالله قراءة علیه اکثر کتبه من الکافی عن جماعة منهم ابوغالب احمد بن
محمد الزراری وابوالقاسم جعفربن محمد بن قولویه وابوعبد الله احمد بن
ابراهیم الصیمری المعروف بابن ابی رافع وابومحمد هارون ابن موسی التلعکبری
وابوالمفضل محمد بن عبد الله بن المطلب الشیبانی کلهم عن محمد بن یعقوب».
۲. در ذیل روایاتی که بر امامت حضرت حجت (علیه السلام) دلالت می کند (از صفحه ۹۷ به بعد).

شیخ در این فصل، پنج روایت از کلینی نقل می کند وبرخلاف فصل قبل، طریقش به
روایات کلینی رادر اول اسناد ذکر کرده ودر دو مورد، با اسم اشاره «بهذا
الاسناد» سند را شروع کرده که مشارٌ الیه آن ها در سند قبل، معلوم است.
شیخ، روایات کلینی را از «باب ماجاء فی الاثنی عشر والنص علیهم» از جلد نخست کافی اخذ کرده است:






کتاب غیبت
کتاب کافی


صفحه
شماره روایت
رقم روایت
صفحه
جلد
ملاحظات


۱۰۱
اولین روایت ماخوذ از کافی
۴
۵۲۹
۱
 


۱۰۲
دومین روایت ماخوذ از کافی
۱۵
۵۳۳
۱
 


۱۰۸
سومین روایت ماخوذ از کافی
۱۴
۵۳۳
۱
 


۱۰۸
چهارمین روایت ماخوذ از کافی
۸
۵۳۱
۱
 


۱۰۹
پنجمین روایت ماخوذ از کافی
۱
۵۲۵
۱
 




۳.
شیخ در ذیل «واما القائلون بامامة جعفر بن علی بعد اخیه (علیه السلام)»
(در صفحه ۱۴۹) یک روایت از کلینی نقل می کند (وروی محمد بن یعقوب الکلینی -
رفعه - قال: قال ابومحمد (علیه السلام) حین ولد الحجة...) که این روایت،
بعد از فحص، در کتاب کافی یافت نشد.
۴. در فصل «فاما الکلام فی ولادة صاحب الزمان (علیه السلام)...».

در این فصل، شیخ از کلینی هفت روایت نقل می کند. در این احادیث هم شیخ،
طریق خودش را به روایت کلینی ذکر نکرده وسند را با عنوان «محمد بن یعقوب»
شروع کرده است. باز دو روایت از مجموع هفت روایت در کافی یافت نشد.

شیخ، این روایات را از «الاشارة والنص علی صاحب الدار (علیه السلام)» وباب
«فی تسمیة من رآه (علیه السلام)» از جلد نخست کافی اخذ کرده است.






کتاب غیبت
کتاب کافی


صفحه
شماره روایت
رقم روایت
صفحه
جلد
ملاحظات


۱۵۴
اولین روایت اخذ شده از کافی
 
 
 
در کافی یافت نشد


۱۵۴
دومین روایت ماخوذ از کافی
۵
۳۲۹
۱
 


۱۵۵
سومین روایت ماخوذ از کافی
 
 
 
در کافی یافت نشد


۱۵۵
چهارمین روایت ماخوذ از کافی
۶
۳۲۹
۱
 


۱۵۶
پنجمین روایت ماخوذ از کافی
۳
۳۲۸
۱
 


۱۶۲
ششمین روایت ماخوذ از کافی
۱
۳۲۹
۱
 


۱۶۵
هفتمین روایت ماخوذ از کافی
۹
۳۳۱
۱
 




۵. در فصل «واما ما روی من الاخبار المتضمنة لمن رآه (علیه السلام)...».

شیخ در این فصل، شش حدیث از کلینی نقل می کند که حدیث اول را با طریق کامل
آورده است؛ ولی در چهار حدیث بعدی، سند را با اسم اشاره «بهذا الاسناد»
شروع کرده که ارجاع اسماء اشاره ویافتن مشارٌالیه محل بحث است واشکالاتی را
به همراه دارد که تحقیق آن ها در این مقاله ممکن نیست.
ششمین حدیث که از کلینی نقل می کند، بعد از فحص، در کتاب کافی یافت نشد.
شیخ این روایت را از «باب فی تسمیة من رآه (علیه السلام)» از جلد نخست کافی اخذ کرده است.






کتاب غیبت
کتاب کافی


صفحه
شماره روایت
رقم روایت
صفحه
جلد
ملاحظات


۱۷۸
اولین روایت اخذ شده از کافی
۱۱
۳۳۱
۱
 


۱۷۹
دومین روایت ماخوذ از کافی
۲
۳۳۰
۱
 


۱۷۹
سومین روایت ماخوذ از کافی
۶
۳۳۱
۱
 


۱۷۹
چهارمین روایت ماخوذ از کافی
۸
۳۳۱
۱
 


۱۷۹
پنجمین روایت ماخوذ از کافی
۵
۳۳۱
۱
 


۱۸۱
ششمین روایت ماخوذ از کافی
 
 
 
در کافی یافت نشد




۶. در فصل «واما ظهور المعجزات الدالة علی صحة امامته فی زمان الغیبة...».

در این فصل، شیخ از کلینی هفت روایت نقل می کند که در اولین آن ها طریق
خود به روایات کلینی را در ابتدای سند می آورد ودر چهار سند، با اسم اشاره
«بهذا الاسناد» شروع می کند. در یک مورد نیز سند را با نام کلینی یعنی
«محمد بن یعقوب» آغاز کرده است. روایت هفتمین را بعد از فحص در کافی
نیافتیم.
شیخ این ها را از باب «مولد الصاحب (علیه السلام)» از جلد نخست کافی اخذ کرده است.






کتاب غیبت
کتاب کافی


صفحه
شماره روایت
رقم روایت
صفحه
جلد
ملاحظات


۱۸۹
اولین روایت اخذ شده از کافی
۵
۵۱۸
۱
 


۱۹۰
دومین روایت ماخوذ از کافی
۳
۵۲۰
۱
 


۱۹۰
سومین روایت ماخوذ از کافی
۱۶
۵۲۲
۱
 


۱۹۱
چهارمین روایت ماخوذ از کافی
۱۷
۵۲۲
۱
 


۱۹۱
پنجمین روایت ماخوذ از کافی
۲۷
۵۲۴
۱
 


۱۹۱
ششمین روایت ماخوذ از کافی
۳۱
۵۲۵
۱
 


۱۹۶
هفتمین روایت ماخوذ از کافی
-
-
 
در کافی یافت نشد




۷.
در فصل «فی ذکر طرف من اخبار السفراء الذین کانوا فی حال الغیبة» در این
فصل، شیخ از کلینی تنها یک روایت نقل می کند که بعد از فحص در کافی یافت
نشد.
ودر باب «فاما المذمومون منهم جماعة» شیخ اولین روایت را بدین
گونه نقل می کند: فروی علی بن ابراهیم بن هاشم عن ابیه قال.... با توجه به
این که «علی بن ابراهیم» از مشایخ کثیر الروایة کلینی است ودر کافی فراوان
از او روایت نقل می کند واز سوی دیگر این روایت در کافی، ج۱، ص۵۴۸، ح۲۷
آمده است ظاهراً شیخ از کافی اخذ کرده است؛ ولی یا از ذکر کلینی در اول سند
منصرف شده ویا این که فراموش کرده است.
در انتهای این قسمت نیز از کلینی حدیثی نقل می کند که بعد از فحص، در کافی یافت نشد.

۸. در فصل «فاما السفراء الممدوحون فی زمان الغیبة» ودر «ذکر ابی جعفر
محمد بن عثمان بن سعید العمری والقول فیه». در این قسمت، شیخ از کلینی دو
روایت نقل می کند که در اول آن ها طریقش را در ابتدای سند می آورد واز باب
«تسمیة من رآه (علیه السلام)» از جلد نخست کافی اخذ کرده است ولی دومین
روایت بعد از فحص در کافی یافت نشد.






کتاب غیبت
کتاب کافی


صفحه
شماره روایت
رقم روایت
صفحه
جلد
ملاحظات


۲۴۱
اولین روایت اخذ شده از کافی
۱
۳۲۹
۱
 


۲۴۴
دومین روایت ماخوذ از کافی
-
-
-
در کافی یافت نشد




۹. در ذیل «وقد کان فی زمان السفراء المحمودین اقوام ثقات...»

در این قسمت، شیخ از کلینی سه روایت نقل می کند که اولین آن ها بعد از فحص
در کافی یافت نشد ودومین وسومین را با نام کلینی «محمد بن یعقوب» شروع
کرده است. هر دو روایت از «باب مولد الصاحب (علیه السلام)» از جلد نخست
کافی اخذ شده است.






کتاب غیبت
کتاب کافی


صفحه
شماره روایت
رقم روایت
صفحه
جلد
ملاحظات


۲۸۱
اولین روایت اخذ شده از کافی
-
-
-
در کافی یافت نشد


۲۸۲
دومین روایت ماخوذ از کافی
۱۷
۵۲۲
۱
 


۲۸۲
سومین روایت ماخوذ از کافی
۲۳
۵۲۳
۱
 




تذکر:
شیخ در این کتاب، از کلینی ده روایت نقل کرد، ولی ما بعد از فحص، آن ها را
در کافی نیافتیم. شاید شیخ آن را از کتاب رسائل الائمة (علیهم السلام) اثر
کلینی اخذ کرده باشد که نجاشی(۶) از جمله کتب کلینی می شمارد.
ب. کتاب غیبت نعمانی
دیکر
از مصادر شیخ، کتاب غیبت(۷) نعمانی است. نویسنده محمد بن ابراهیم بن جعفر
الکاتب النعمانی البغدادی معروف به «ابن ابی زینب» است. نجاشی(۸) می
فرماید: «شیخ من اصحابنا، عظیم القدر، شریف المنزلة، صحیح العقیدة، کثیر
الحدیث... له کتب منها: کتاب الغیبة،...»(۹).
از تاریخ تولد وی اطلاعی
موجود نیست ولی در حدود سال ۳۶۰ ق در شام وفات یافت. کتاب غیبت او از وزین
ترین تألیفات در موضوع خود است که تألیف آن، در سال ۳۴۲ق به پایان رسید.
شیخ طوسی در تدوین کتابش از کتاب نعمانی هشت روایت اخذ کرده که مشروحاً به
بیان آن می پردازیم:
۱. در فصل «ما یدل علی امامة صاحب الزمان (علیه السلام)...»

در این فصل شیخ طوسی، هفت روایت از نعمانی نقل می کند که در اولین روایت،
طریقش را به کتاب نعمانی در شروع سند بیان می کند؛ ولی در بقیة روایات، سند
را با اسم اشاره «بهذا الاسناد» شروع می کند که مشارالیه با تأمل معلوم
است.
شیخ، این روایات را از فصل «فیما روی ان الائمة اثنا عشر من طریق
العامة وما یدل علیه من القرآن والتوراة» از کتاب الغیبة نعمانی اخذ کرده
است.






کتاب غیبت
کتاب کافی


صفحه
شماره حدیث
رقم
صفحه
ملاحظات


۹۷
اولین روایت اخذ شده از غیبت نعمانی
۳۱
۱۰۲
 


۹۸

دومین روایت ماخوذ از غیبت نعمانی



۳۲
۱۰۳
 


۹۸

سومین روایت ماخوذ از غیبت نعمانی



۳۳
۱۰۴
 


۹۹

چهارمین روایت ماخوذ از غیبت نعمانی



۳۴
۱۰۴
 


۹۹

پنجمین روایت ماخوذ از غیبت نعمانی



۳۵
۱۰۵
 


۹۹

ششمین روایت ماخوذ از غیبت نعمانی



۳۶
۱۰۶
 


۹۹

هفتمین روایت ماخوذ از غیبت نعمانی



۳۷
۱۰۶
 




۲. در «ذکر بعض من رأی الحجة (علیه السلام)».
شیخ طوسی، در این قسمت، روایتی را از نعمانی نقل می کند که ما بعد از فحص، آن را در کتاب غیبت نعمانی نیافتیم.

شیخ از نعمانی بدین طریق نقل روایت می کند: ما اخبرنی به ابوعبد الله احمد
بن عبدون المعروف بابن الحاشر قال حدثنی ابوالحسین محمد بن علی الشجاعی
الکاتب قال اخبرنا ابوعبد الله محمد بن ابراهیم المعروف بابن ابی زینب
النعمانی الکاتب(۱۰).
ج. کتاب کمال الدین وتمام النعمة
دیگر
از مصادر شیخ طوسی در گردآوری کتاب غیبت را می توان کتاب کمال الدین وتمام
النعمة(۱۱) اثر شیخ صدوق شمرد. وی محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی از
اعلام امامیه در قرن چهارم است که به دعای حضرت حجت (علیه السلام) متولد
شد. وی از برجسته ترین فقها ومحدثان بود وکتب فراوانی در فنون متعدد نگاشت.
شیخ صدوق، در سال ۳۸۱ ق وفات یافت ودر ری مدفون شد.
شیخ طوسی با یک واسطه از او روایت نقل می کند که واسطه، یکی از این اعلام است:
۱. شیخ محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)
۲. حسین بن عبیدالله غضائری
۳. جعفر بن حسن بن حسکه قمی
۴. محمد بن سلیمان حمرانی

شیخ طوسی در این کتاب، همیشه توسط «جماعة» از شیخ صدوق نقل روایت می کند
که مرادش همین مشایخ چهارگانه فوق هستند. او در مجموع هجده حدیث از کمال
الدین اخذ کرده است که به شرح آن ها می پردازیم:
۱. در فصل «فاما الکلام فی ولادة صاحب الزمان (علیه السلام)...»
شیخ در این فصل، دو حدیث از کمال الدین از باب «ذکر من شاهد القائم (علیه السلام) ورآه وکلمه» اخذ کرده است.






کتاب غیبت
کتاب کافی


صفحه
شماره روایت
رقم روایت
صفحه
جلد
ملاحظات


۱۶۶
اولین روایت اخذ شده از کمال الدین
۱
۴۳۴
۲
 


۱۶۷

دومین روایت ماخوذ از کمال الدین



۹ و۱۰
۴۴۰
۲
در روایت تلفیق شده




۲. در فصل «واما ظهور المعجزات الدالة علی صحة امامته فی زمان الغیبة...».

شیخ طوسی در این فصل، ذیل بیان توقیعات حضرت حجت (علیه السلام) هفت حدیث
از کمال الدین از باب «ذکر التوقیعات الواردة عن القائم (علیه السلام)» اخذ
کرده است.






کتاب غیبت
کتاب کافی


صفحه
شماره روایت
رقم روایت
صفحه
جلد
ملاحظات


۲۰۱
اولین روایت اخذ شده از کمال الدین
۴۹
۵۲۰
۲
 


۲۱۵

دومین روایت ماخوذ از کمال الدین



۳۶
۵۰۵
۲
 


۲۱۷

سومین روایت ماخوذ از کمال الدین



۳۱
۵۰۲
۲
 


تاریخ و ساعت انتشار :
۰۵:۴۲:۰۰ ~~~ ۱۳۹۹/۱۲/۱۴
دسته بندی :
مقالات و گفتگو های مهدوی
با مهدی

بنر های حاشیه پست

اظهار نظر در مورد بازشناسی مصادر کتاب الغیبه طوسی .::. پرتال تخصصی تبیان مهدویت

*
*
دانلود مستقیم