نویسنده:ابراهیم شفیعی سروستانی

پیامبر گرامی اسلام (ص)وامامان اهل بیت (ع)در روایات متعددی به توصیف آخر الزّمان و بیان نشانه های عمومی این دوران پرداخته اند .یکی از این روایات ،روایت مفصّلی است که در کتاب «الکافی»از امام ششم شیعیان نقل شده است . امام صادق (ع)در ابتدای این روایت ،در پاسخ یکی از یاران خود که با اشاره به برخورد تحقیر آمیز منصور عباسی با آن حضرت از ایشان می پرسد :«اینان تا کی باید سلطنت کنند و ماکی از [آزار آنها ]راحت و آسایش می یابیم.»می فرماید :«آیا نمی دانی که هر چیزی مدّتی دارد ؟...آیا این سخن تو را سود می بخشدکه بدانی هر گاه زمان این امر و [پایان دولت آنان ]فرارسد،از چشم بر هم زدنی زودتر رخ می دهد؟اگر تو می دانستی که آنها در درگاه خداوند چه وضعی دارند،خشم تو نسبت به آنها بیشتر می شد. اگر تو یا [حتّی ]همه ساکنان زمین کوشش کنند که آنها را از نظر گناه به وضعی بدتر از آنچه اکنون در آن به سر می برند،در آورند ،نمی توانند.پس [مراقب باش]شیطان تو را نلغزاند و پریشان نکند؛زیرا عزّت وسربلندی تنها از آن خدا،رسول او و مؤمنان است ،ولی منافقان نمی دانند . آیا نمی دانی هر کس منتظر این امر باشد و در برابر آزار و ترسی به او وارد می شود،شکیبایی پیشه کند،فردای قیامت در صف ما محشور می شود».
آنگاه آن حضرت نشانه های آخر الزّمان یا عصر ظهور دولت حق را چنین بر شمرد:
«۱٫آنگاه که دیدی حق مرده است و اهل حق از میان رفته اند ؛۲٫ ستم همه جا را فراگرفته است ۳٫قرآن فرسوده شده ،و بدعت هایی از روی هوا وهوس در مفاهیم آن به وجود آمده است ؛۴٫دین بی محتوا شده است ،همانند ظرفی که آن را واژگون می سازند؛۵٫اهل باطل بر اهل حق بزرگی می جویند؛۶٫شر آشکار شده است و از آن نهی نمی شود و هر که کار زشت انجام دهد ،معذورش می دارند؛۷٫فسق آشکار شده است و مردان به مردان و زنان به زنان بسنده می کنند۸٫مؤمن ،سکوت اختیار کرده است و سخنش را نمی پذیرند؛۹٫فاسق دروغ می گوید و کسی دروغ و افترایش را به او باز نمی گرداند؛۱۰بچّه کوچک ،مرد بزرگ را خوار می شمارد؛۱۱٫پیوند خویشاوندی بریده می شود؛۱۲٫هر که را به کار بد بستایند،خوش حال می شود؛۱۳٫پسر بچّه همان می کند که زن می کند۱۴٫زنان با زنان ازدواج می کنند؛۱۵مداحی و چاپلوسی فراوان شده است ؛۱۶٫مرد ،مال خود را در غیر راه طاعت خدا خرج می کند و کسی از او جلوگیری نمی کند۱۷٫چون شخص مؤمنی را ببیند ،از کوشش او به خدا پناه برد ،۱۸٫همسایه ،همسایه خود را آزار می دهد و در این کار مانعی برای او نیست ؛۱۹٫کافر خوشحال است از آنچه در مؤمن می بیند و شاد است از اینکه در روی زمین فساد وتباهی می بیند؛۲۰٫آشکارا شراب بنوشد و کسانی که از خدای عزّو جلّ نمی ترسند،برای نوشیدنش گرد هم می آیند؛۲۱٫امربه معروف کننده خوار است ۲۲٫فاسق در آنچه خدا دوست ندارد،نیرومندو ستوده است ؛۲۳٫اهل قرآن و هر که آنان را دوست دارد،خوار است ؛۲۴٫راه خیر بسته شده و راه شر مورد توجه قرار گرفته است ؛۲۵٫خانه کعبه تعطیل شده است و دستور به ترک آن داده می شود؛۲۶٫مرد به زبان می گوید ،آنچه را که به آن عمل نمی کند؛۲۷٫مردان ،خود را برای استفاده مردان فربه می کنند و زنان برای زنان ؛۲۸زندگی مرد از پس او اداره می شود و زندگی زن از فرج او؛۲۹٫ زنان مانند مردان برای خود انجمن ها ترتیب می دهند؛۳۰٫ در میان فرزندان عبّاس ،کارهای زنانگی آشکار می شود (و خود را مانند زنان زینت می کنند،همان گونه که زن برای جلب نظر شوهرش ،خود را آرایش می کند)؛۳۱٫به مردها پول می دهند که با آنها یا زنانشان عمل نامشروع انجام دهند؛۳۲٫توانگر از شخص با ایمان عزیزتر است ؛۳۳٫رباخواری آشکار است و رباخوار سرزنش نمی شود؛۳۴٫زن ها به زنا افتخار می کنند؛۳۵٫ زن برای نکاح مردان با شوهر خود همکاری می کند؛۳۶٫بیشتر مردم و بهترین خانه ها آن باشد که به زنان در هرزگی شان کمک می کنند؛۳۷٫مؤمن به خاطر ایمانش غم ناک و پست وخوار می شود؛۳۸٫بدعت و زنا آشکار می شود؛۳۹٫مردم به شهادت ناحق اعتماد می کنند؛۴۰دستورهای دینی بر اساس تمایلات اشخاص تفسیر می شود؛۴۱٫حلال ،تحریم شود و حرام ،مجاز؛۴۲٫ مردم چنان در ارتکاب گناه گستاخ شده اند که منتظر رسیدن شب نیستند؛۴۳٫ مؤمن نمی تواند کار بد را نکوهش کند،جز با قلب؛۴۴٫مال کلان در راه غضب الهی خرج می شود؛۴۵٫زمام داران به کافران نزدیک می شوند و از نیکان دوری می گزینند؛۴۶٫والیان در داوری رشوه می گیرند؛۴۷٫پست های حساس دولتی به مزایده گذارده می شود؛۴۸٫مردم با محارم خود نزدیکی می کنند؛۴۹به تهمت وسوءظن ،مرد به قتل می رسد؛۵۰٫مرد به مرد پیشنهاد عمل زشت می کند و خود و اموالش را در اختیار او می گذارد؛۵۱٫ مرد به خاطر آمیزش با زنان سرزنش می شود(که چرا با مردان آمیزش نمی کند)؛۵۲٫ مرد از کسب زنش از هرزگی نان می خورد و آن را می داند و به آن تن می دهد؛۵۳٫زن بر مرد خود مسلط می شود وکاری را که مرد نمی خواهد انجام می دهد و به شوهر خود خرجی می دهد ؛۵۴٫ مرد ،زن و کنیزش را (برای زنا)کرایه می دهد و به خوراک و نوشیدنی پستی تن در می دهد ؛۵۵٫ سوگندهای به ناحق به نام خدا بسیار می شود؛۵۶٫ قمار آشکار می شود؛۵۷٫ شراب را بدون مانع و آشکارا می فروشند؛۵۸٫ زنان مسلمان ،خود را در اختیار کافران می گذارند؛۵۹٫ لهو ولعب آشکار می شود و کسی که از کنار آن می گذرد ،از آن جلوگیری نمی کند(وکسی جرئت جلوگیری را ندارد)؛۶۰٫کسی که مردم از تسلط و قدرتش ترس دارند،مردم شریف را خوار می کند؛ ۶۱٫نزدیک ترین مردم به فرمان روایان کسی است که به دشنام گویی ما خاندان ستایش شود؛۶۲٫هر کس ما را دوست دارد،دروغ گویش می دانند و شهادت او را نمی پذیرند؛۶۳٫ مردم ،در گفتن حرف زور و ناحق با همدیگر رقابت می کنند؛۶۴٫ شنیدن قرآن بر مردم سنگین و گران می آید و در عوض ،شنیدن سخنان باطل بر مردم آسان است ؛۶۵٫همسایه ،همسایه را از ترس زبانش گرامی می دارد؛۶۶٫حدود خدا تعطیل می شود و در آن به دلخواه خود عمل می کنند؛۶۷٫مساجد طلا کاری می شود؛۶۸٫راست گو ترین مردم پیش آنها ،مفتریان دروغ گویند؛۶۹٫شرّ و سخن چینی آشکار می شود؛۷۰٫ ستم کاری گسترش می یابد؛۷۱٫غیبت را سخن نمکین می شمارند و مردم همدیگر را بدان مژده می دهند؛۷۲٫برای غیرخدا به حج و جهاد می روند؛۷۳٫سلطان به خاطر کافر ،مؤمن را خوار می کند ۷۴٫خرابی و ویرانی بیش از آبادی است ؛۷۵٫زندگی مرد از کم فروشی اداره می شود؛۷۶٫خون ریزی را آسان می شمارند؛۷۷٫مرد برای غرض دنیایی ریاست می طلبدو خود را به بدزبانی مشهور می سازد تا از او بترسند و کارها را به او واگذار کنند؛۷۸٫نماز را سبک می شمارند ؛۷۹٫مرد مال بسیار دارد ،ولی از وقتی که آن را پیدا کرده ،زکات آن را نپرداخته است؛۸۰٫قبر مرده ها را می شکافند و آنها را می آزارند و کفن هایشان را می فروشند؛۸۱٫آشوب بسیار می شود؛۸۲٫مرد روز خود را به نشئه (شراب)به شب می برد و شب را به مستی صبح می کند؛۸۳٫با حیوانات عمل زشت انجام می دهند؛۸۴٫حیوانات همدیگر را می درند؛۸۵٫مرد به مصلّی می رود،ولی چون بر می گردد،جامه در تن ندارد؛۸۶٫دل مردم سخت و چشمانشان خشک می شود و یاد خدا بر آنان سنگین می آید؛۸۷٫کسب های حرام گسترش می یابد و بر سر آن رقابت می کنند؛۸۸٫نماز خوان برای ریا و خودنمایی نماز می خواند؛۸۹٫فقیه برای غیر دین فقه می آموزد و دنیا و ریاست طلب می کند؛۹۰٫مردم دور کسی را گرفته اندکه قدرت دارد؛۹۱٫هر کس روزی حلال می جوید،سرزنش می شود و جوینده حرام ،مورد ستایش وتعظیم است ؛۹۲٫در مکّه و مدینه کارهایی می کنند که خداوند دوست ندارد و کسی هم نیست که مانع شود و هیچ کس آنها را از این کارهای زشت باز نمی دارد؛۹۳٫آلات لهو ولغب [حتی]در مکّه و مدینه آشکار می شود؛۹۴٫مرد سخن حق می گوید و امر به معروف و نهی از منکر می کند؛دیگران او را نصیحت می کنند و می گویند :این کار بر تو لازم نیست؛۹۵٫مردم به همدیگر نگاه می کنند و به مردم بدکار اقتدا می کنند؛۹۶٫راه خیر به کلّی خالی است و کسی از آن راه نمی رود؛۹۷٫مرده را به مسخره می گیرند و کسی برای مرگ او غمگین نمی شود؛۹۸٫هر سال بدعت و شرارت بیشتر می شود؛۹۹٫مردم و انجمن ها تنها از توانگران پیروی می کنند؛۱۰۰٫به فقیر چیزی می دهند ،در حالی که به او می خندند و برای غیر خدا به او ترحّم می کنند،۱۰۱٫نشانه های آسمانی پدید می آید ،ولی کسی از آن هراس ندارد؛۱۰۲٫مردم در حضور جمع،همانند بهایم مرتکب اعمال جنسی می شوند و هیچ کس از ترس،کار زشت را انکار نمی کند؛۱۰۳٫مرد در غیر اطاعت خدا زیاد خرج می کند،ولی در مورد اطاعت خدا از کم هم دریغ می ورزد؛۱۰۴٫آزار به پدر ومادر آشکار می شود و مقام آنها را سبک می شمارند و حال آنها در پیش فرزند از همه بدتر باشد و از اینکه به آنها افترا زده شود ،خوشحال می شوند؛۱۰۵٫زن ها بر حکومت چیره می شوند و پست های حساس را قبضه می کنند و کاری پیش نمی رود ،جز آنچه به دلخواه آنان باشد؛۱۰۶٫پسربه پدر خود افترا می زندو به پدر و مادر خود نفرین می کند و از مرگشان خوشحال می شود؛۱۰۷٫اگر روزی بر مردی بگذرد که در آن روز گناه بزرگ مرتکب نشده باشد،مانند هرزگی یا کم فروشی یا انجام کار حرام یا می خوارگی ،آن روز غمگین است و خیال می کند که روزش به هدر رفته و عمرش در آن روز بیهوده تلف شده است؛۱۰۸٫سلطان موّاد غذایی را احتکار می کند،۱۰۹٫حقّ خویشاوندان پیامبر (خمس)به ناحق تقسیم می شود و بدان قمار بازی و می خوارگی می کنند؛۱۱۰٫با شراب درمان می کنند و بدان بهبودی می جویند؛۱۱۱٫مردم در مورد ترک امر به معروف و نهی از منکر و بی عقیدگی یکسان می شوند؛۱۱۲٫منافقان و اهل نفاق سر وصدایی دارند و اهل حق ،بی سرو صدا و خاموش اند؛۱۱۳٫برای اذان گفتن و نماز خواندن مزد می گیرند؛۱۱۴٫مسجد ها پراست از کسانی که از خدا ترس ندارند و برای غیبت و خوردن گوشت اهل حق به مسجد می آیند و در مساجد،از شراب مست کننده توصیف می کند؛۱۱۵٫شخص مست که از خود تهی است ،بر مردم پیش نمازی می کند و به مستی او ایراد نمی گیرد و چون مست شود،گرامی اش می دارند؛۱۱۶٫هر که مال یتیمان را بخورد ،شایستگی او را می ستایند؛۱۱۷٫قاضیان به خلاف دستور خدا داوری می کنند؛۱۱۸٫زمام داران از روی طمع ،خیانت کاران را امین خود می سازند؛۱۱۹٫میراث (یتیمان )را فرمان روایان به دست افراد بد کار و بی باک نسبت به خدا داده اند،از آنها حق حساب می گیرند و زمام آنها را رهای می سازند تا هر چه می خواهند انجام دهند؛۱۲۰٫بر فراز منبرها ،مردم را به پرهیزکاری دستو ر می دهند ،ولی خود گویندگان به آن دستور عمل نمی کنند؛۱۲۱٫وقت نماز ها را سبک می شمارند؛۱۲۲٫صدقه را به وساطت دیگران به اهل آن می دهند و به خاطر رضای خدا نمی دهند،بلکه از روی درخواست مردم و اصرار آنها می پردازند؛۱۲۳٫تمام همّ و غمّ مردم ،شکم و عورتشان است ،باکی ندارند که چه بخورند و با چه آمیزش کنند؛۱۲۴٫دنیا به آنها روی آورده است ؛۱۲۵٫نشانه های حق کهنه گشته است».
امام صادق (ع)پس از پیش بینی این حوادث ،خطاب به راوی فرمود :«در چنین زمانی مراقب خود باش .نجات خود را از خداوند بخواه (فرج نزدیک است )و بدان که مردم با این نافرمانی ها سزاوار عذاب اند . اگر عذاب بر آنها فرود آمد و تو در میان آنها بودی ،باید به سوی رحمت حق بشتابی تا از کیفری که آنها به واسطه سرپیچی از فرمان خدا می بینند،بیرون بیایی . «.بدان که خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نمی گرداند:«و إنّ رحمه الله قریبٌ من المحسنین».(۱)
پی نوشت ها :

۱ـ الکافی ،ج۸،صص۳۶ـ۴۲،ح۷،بحارالانوار،ج۵۲،صص۲۵۴،۲۶۰٫


منبع:نشریه موعود شماره ۱۰۲