بی تردید، جز ذات بی‌پایان خداوندی که هم آغاز است و هم انجام، هر آغازی را انجام و هر شروعی را فرجامی است. زمان نیز مانند تمام مخلوقات الهی از این قاعده مستثنا نیست. روزگاری بر دنیا سپری شده که دیباچه کتاب زندگی دنیایی به شمار می‌آید و روزگاری نیز فصل پایانی این کتاب خواهد بود. برگه‌های پایان کتاب زندگی انسان در زمین «آخر الزمان» خوانده می‌شود.
آخر الزمان، اصطلاحی است که در فرهنگ اغلب ادیان بزرگ دنیا به چشم می‌خورد و به ویژه در ادیان ابراهیمی از برجستگی و اهمیت خاص برخوردار است. این اصطلاح معمولاً به روزگار پایانی دنیا و رویدادهایی که ممکن است در این بخش از زندگی جهان به وقوع بپیوندد، گفته می‌شود. ادیان بزرگ، درباره‌ آخر‌الزمان پیش‌گویی‌هایی کرده‌اند. برای مثال در «انجیل» چنین آمده است «... و این را بدان که اوقات صعب در زمان آخر خواهد رسید، زیرا که مردم خود دوست و زرپرست و مغرور و متکبر و کفرگو و نافرمان والدین و حق ناشناس و بی‌دین و بی‌الفت و بی‌وفا و خبث‌کننده و بی پرهیز و بی‌حلم و با خوبان بی‌اعتنا و خائن و کم حوصله و عبوس خواهند بود و عیش را برخدا ترجیح می‌دهند. »
در معارف ارزشمند اسلامی این اصطلاح در دو معنای کلی به کار رفته است:
۱٫ مدت زمانی طولانی که با ولادت پیامبر اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) آغاز و با شروع رستاخیز بزرگ پایان می‌یابد. از این‌رو آن پیامبر الهی را پیامبر آخر‌الزمان نیز نامیده‌اند.
۲٫ مدت زمانی که با ولادت واپسین جانشین پیامبر اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آغاز می‌شود. این گستره زمانی زمان غیبت و ظهور را در برگرفته، با شروع قیامت به انجام می‌رسد.
روایات اهل بیت (علیهم السّلام) نشان می‌دهد:
الف) با سپری شدن این دوران، بساط زندگی دنیوی برچیده می‌شود و مرحله‌ای جدید در نظام آفرینش آغاز می‌گردد.
ب) آخر‌الزمان خود به دو مرحله کاملاً متفاوت تقسیم می‌شود:
نخست دورانی که انسان به مراحل پایانی انحطاط اخلاقی می‌رسد و فساد و ستم همه جوامع بشری را فرا می‌گیرد و واپسین امیدهای بشری به ناامیدی می‌گراید و دیگر دورانی که عصر تحقق وعده‌های الهی است و با قیام مصلح جهانی آغاز می‌شود.
کلیات عقاید مربوط به آخرالزمان تقریباً از سوی همه فرقه‌های بزرگ اسلام پذیرفته شده است، ولی در خصوص وابستگی این تحولات به ظهور مهدی موعود و نیز هویت مهدی موعود اختلاف نظر وجود دارد. شیعیان دوازده امامی حضرت مهدی(ع) و حکومت جهانی او را حسن ختام حیات بشر در کره زمین و او را همان موعود امت‌ها می‌دانند. در نظر آنان با ظهور حضرت مهدی(عج) برخی از ائمه و نیکان و صالحان و نیز بدان و تبهکاران تحت عنوان «رجعت» به دنیا باز می‌گردند و زندگی دنیایی پایان می‌یابد.
با گلگشت در کلمات نورانی معصومان(علیهم السّلام) واژه‌هایی را می‌یابیم که بیانگر پیوند مهدویت و آخر‌الزمان است، این واژه‌ها عبارت است از:
۱٫ آخرالزمان (پایان زمان)
امام صادق(علیه السّلام) پیشوای ششم می‌فرماید: رسول گرامی اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) به علی(علیه السّلام) فرمود: آیا تو را بشارت ندهم؟ آیا تو را خبر ندهم؟ عرض کرد: بله یا رسول‌الله. آن حضرت فرمود: هم اینک جبرئیل نزد من بود و مرا خبر داد، قائمی که در آخر‌الزمان ظهور می‌کند و زمین را پر از عدل و داد می‌سازد، همان‌گونه که از ظلم و جور آکنده شده، از نسل تو و از فرزندان حسین(علیه السّلام) است.
۲٫ «لاتذهب الدنیا؛ دنیا به پایان نرسد»
این تعبیر بیانگر حتمی بودن تحقق حوادثی است که پس از آن ذکر می‌شود.
عبدالله بن مسعود می‌گوید: رسول گرامی اسلامی(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: دنیا به پایان نرسد، مگر این‌که امت مرا مردی رهبری کند که از اهل بیت من است و به او مهدی گفته می‌شود.
و روشن است دنیا به پایان نمی‌رسد، مگر این‌که بخش پایانی‌اش (آخر‌الزمان) را پشت سرگذارد.
۳٫ «لاتقوم الساعه؛ قیامت برپا نمی‌شود»
پیامبر گرامی اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود «قیامت برپا نمی‌شود تا آن‌که قیام کننده‌ای به حق از خاندان ما قیام کند، و این هنگامی است که خداوند به او اجازه فرماید، و هرکس از او پیروی کند، نجات یابد و هرکس از او سرپیچد، هلاک خواهد شد...»
۴٫ «لاتنقضی الایام؛ روزها منقضی نگردد»
رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: روزها منقضی نگردد، تا این‌که مردی از اهل بیت من برزمین حکومت کند که هم نام من است.
۵٫ «لولم یبق من الدنیا الّایوم واحد؛ اگر از دنیا بیش از یک روز باقی نماند.»
امیرمؤمنان(علیه السّلام) بر فراز منبر در شهر کوفه چنین فرمود « اگر از دنیا بیش از یک روز باقی نماند، خداوند آن‌روز را چنان طولانی خواهد کرد که مردی از خاندانم برانگیخته شود.»
۶٫ «عند انقطاع من الزمان؛ در بخش پایانی زمان»
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: هنگام پایان زمان و آشکار شدن فتنه‌ها، مردی هست که به او مهدی گفته می‌شود و بخشش بسیار دارد.
نشانه‌های آخر‌الزمان

این محدوده زمانی نشانه‌هایی دارد که اصطلاحاً «علائم آخرالزمان» خوانده می‌شود. علاوه بر اصطلاح رایج علائم آخر‌الزمان در فرهنگ مسلمانان، اصطلاح مشابه دیگری به نام « اشراط الساعه » وجود دارد. این اصطلاح که بیش‌تر نزد اهل سنت رایج است، به نشانه‌های وقوع قیامت اختصاص دارد، ولی روایاتی که ذیل این عنوان ذکر شده، نشان می‌دهد بسیاری از نشانه‌های آن چون نشانه‌های آخر الزمان است و می‌توان بسیاری از نشانه‌های آخرالزمان را نشانه‌های قیامت دانست.
هماگونه که اشاره شد، آخرالزمان به دو بخش متفاوت تقسیم می‌شود. براساس روایات، بخش اول بسیار دشوار خواهد بود. بخشی از مشخصه‌های این عصر عبارت است از:
۱٫ گریز از دین

پیامبرگرامی اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) ویژگی‌های انسان‌های این دوران را این‌گونه بر شمرده است: زمانی بر مردم خواهد آمد که دینشان درهم‌هایشان خواهد بود و زنان، قبله‌هایشان، برای طلا و نقره، رکوع و سجود به‌جا می‌آورند. آ‌ن‌ها همواره در حیرت و مستی خواهند بود. نه بر مذهب مسلمانی‌اند و نه بر مسلک نصرانی.
۲٫ دنیاپرستی

رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: زمانی بر امت من می‌آید که در آن زمان، درون‌های مردم پلید می‌شود، ولی ظواهرشان به طمع مال دنیا آراسته می‌گردد.
به آن‌چه در پیشگاه خداوند است، دل نمی‌بندند، کارشان ریا و تظاهر است، خوف از خدا به دلشان راه نیابد و خداوند آن‌ها را به عذابی فراگیر دچار سازد.
آن‌ها چون انسانی در حال غرق شدن، خداوند را می‌خوانند، ولی خداوند دعایشان را مستجاب نمی‌کند.
۳٫ آزمایش‌های بزرگ

یکی دیگر از ویژگی‌های دوران آخر‌الزمان، امتحاناتی است که انسان‌ها در این دوران پشت سر می‌گذارند. با این آزمون‌ها مردم به دو گروه کاملاً متفاوت تقسیم می‌شوند: موفق‌ها و ناموفق‌ها.
امیرمؤمنان علی(علیه السّلام) درباره نجات یافتگان این دوران می‌فرماید: و آن زمانی است که از فتنه‌ها نجات نمی‌یابد، مگر مؤمنی که بی‌نام و نشان است. اگر در حضور باشند، شناخته نشوند و اگر غایب گردند، کسی سراغ آن‌ها را نمی‌گیرد. آن‌ها برای سیرکنندگان در شب ظلمانی جامعه ما، چراغ‌های هدایت و نشانه‌هایی روشنند. نه مفسده‌جو هستند و نه فتنه‌انگیز، نه در پی اشاعه فحشایند و نه مردمی سفیه و لغوگو! اینانند که خداوند درهای رحمتش را به رویشان باز می‌کند و سختی‌ها و مشکلات را از آن‌ها برطرف می‌سازد.