یاران امام سنگهای زیرین انقلاب جهان اند. همان گونه که پیامبر(ص) با همراهی مهاجران و انصار رسالت شکوهمندش را به انجام رساند و علی(ع) با مجاهدات افسران رشیدش حماسه های بزرگ آفرید فریادرس موعود نیز با همکاری مردان نمونه و خودساخته عدالت را به جهان باز خواهد آورد وراثت را به محرومان زمین خواهد بخشید.
منابع دینی ما بر جایگاه والای آن جوانمردان اشارتها دارد۱٫ امامان همواره آرزومند همراهی آن حضرت بوده اند و یاوری آن چهره پنهان کرده را به دوستان خویش همه گاه یادآوری می فرموده اند:
«خدایا درود بفرست برمولا و سرورم صاحب الزمان و مرا از یاران و پیروان و حامیان او قرار ده و از آنان که در رکابش شربت شهادت می نوشند با شوق و رغبت بی هیچ گونه کراهت. »۲
عدد یاران سیصد و سیزده نفر یا ده شده است:
در موثقه مفضل بن عمر از امام صادق:
«کانی انظر الی القائم علی منبرالکوفه و حوله اصحابه ثلاث مائه و ثلاث عشر رجلا علی عده اهل البدر. »۳
گویا می نگرم قائم را بر منبر کوفه و سیصد و سیزده نفر یارانش که پیرامونش گرد آمده اند به شمار اهل بدر.
این مضمون به طور مستفیض از ائمه به ما رسیده است از جمله: روایت محمدحنفیه از علی(ع). ۴ روایت عبدالاعلی ۵ و ابی الجارود ۶ و ابی بصیر از امام باقر۷ و روایت ابن خالد ۸ و ابن حضرمی ۹ و ابان بن تغلب ۱۰ و مفضل بن عمرو ۱۱ از امام صادق و...
در متون عامه نیز در عدد یاران مهدی شمار یاد شده بارها و بارها یاد شده است. از جمله: روایت ام سلمه از پیامبر۱۲ و روایت سیوطی از امام باقر(ع). ۱۳
در برخی از روایات یاران مهدی ده هزار نفر یاد شده و تا آنان گرد نیایند قیام صورت نمی گیرد.
در صحیحه ابی بصیر از امام صادق:
«لا یخرج القائم(ع) حتی یکون تکمله الحلقه. قلت: کم تکمله الحلقه. قال: عشره الاف ۱۴٫ »
تا حلقه کامل نگردد قائم خروج نمی کند.
گفتم: کامل شدن حلقه به چند نفر است
فرمود: ده هزار نفر.
در روایات دیگر به جای کامل شدن حلقه از کامل شدن «العقد۱۵ »و «فئه »۱۶ سخن به میان آمده است که با گرد آمدن ده هزار نفر تکمیل می شوند.
در نقلهای دیگر از شمار کمتر و در برخی فزونتر از پیش نیز یاد شده است.
از جمله ابن رزین غافقی از علی(ع) روایت می کند.
«مهدی در میان دوازده تا پانزده هزار یاور قیام خواهد کرد. »۱۷
در روایت ابن مسعود شمار بیعت کنندگان بیش از پنج هزار نفر ذکر شده است ۱۸٫
در احادیث دیگر به توده های انبوهی اشاره شده است که از نقاط گوناگون جهان بویژه مشرق زمین به کمک امام می شتابند۱۹٫
چه بسا بشود گفت: سه دسته از گزارشهای یاد شده با یکدیگر تعارض ندارند بلکه در طول یکدیگرند. در مجموع نشانگر سیر تشکل یارانند.
سیصد و سیزده نفر نخستین گروندگان هستند که در انتظار ظهور موعود در مکه بوده اند. با گرد آمدن این گروه دعوت آغاز می شود. پس از انتشار خبر وگزارش آن به محرمان ده یا دوازده هزار نفر که ستونهای اصلی نیروهای انقلاب را تشکیل می دهند به سرعت به امام می پیوندند. با اجتماع آنان پاکسازی حجاز آغاز می شود. در ادامه نهضت توده های انبوه از سراسر جهان به حضرت می پیوندند و درگیری بزرگ و خونبار با مستکبران شروع می شود.
امام صادق(ع) می فرماید:
«سیصد و سیزده نفر یاران با او بیعت می کنند. او تا هنگام کامل شدن ده هزار نفر در مکه اقامت کرده سپس رهسپار مدینه میگردد. »۲۰
امام صادق(ع) در پاسخ شخصی که گمان می برد یاران مهدی تنها اندک شمارند و حضرت تنها با نیروی آنان به اصلاح جهان خواهد کوشید فرمود: خروج مهدی به فراهم شدن امکانات بستگی دارد
عن ابی بصیر قال سال رجل من اهل الکوفه اباعبدالله(ع) کم یخرج مع القائم(ع) فانهم یقولون انه یخرج معه مثل عده اهل بدر ثلاثمائه و ثلاثه عشررجل. »قال: و ما یخرج الا فی اولی القوه و ما یکون اولی القوه اقل من عشره آلاف ۲۱٫ »
مردی از کوفیان از امام صادق پرسید: همراهان قائم چند نفرند مردم می گویند: بمانند اهل بدر سیصد و سیزده نفر بیش نیستند.
فرمود: جز به همراهی افراد قدرتمند قیام نکند آنان هم کمتر از ده هزار نفر نباشند. علامه مجلسی همین معنی را از روایات استنباط کرده و می نویسد: «یاران مهدی منحصر به سیصد و سیزده نفر نیستند بلکه این شمار یارانی هستند که حضرت به کمک آنان حرکت را آغاز می کند۲۲٫ »
شاهد بر مطلب این که در برخی از روایات به جای «اصحابه »«من اصحابه »۲۳ آمده که نشان می دهد شمار یاد شده طلایه یاران امام را تشکیل می دهند که خود را به حضرت می رسانند و نهضت را می آغازند و در مقابل دشمنان مکی به دفاع از آقا می پردازند۲۴ ».
احتمال می رود این گروه اندک فرماندهان و وزیران امام باشند که در آغاز هسته های اصلی نیروها را برعهده دارند و پس از پیروزی برای ارشاد و دادرسی و کارگزاری به سرزمینهای دور و نزدیک فرستاده می شوند.
امام صادق(ع) می فرماید:
«گویا می نگرم به قائم بر فراز منبر کوفه یارانش در پیرامون او حلقه زده اند. آنان پرچمداران لشکرها و کارگزاران امام بر روی زمین هستند۲۵٫ »
از این گروه به «نقبا «خواص »و «ذخرالله »تعبیر شده است ۲۶٫
خاستگاه یاران

یاران مهدی از صنف و نژاد ویژه ای نیستند بلکه از گروهها و نژادهای گوناگون و از سرتاسر جهان هستند. مردمی که به یاری امام می شتابند «من اقالیم الارض »«من اقصی البلاد »ند. در این حرکت عظیم مردمان عجم نقش پراهمیتی در خدمتگزاری امام برعهده دارند. ۲۷
حضرت در سن جوانان ظاهر می شود. یاران وی را نیز بیشتر جوانان پرتحرک و پرنشاط تشکیل می دهند و پیران در میانشان اندک شمارند:
«ان اصحاب القائم شباب لا کهل معهم الا کالکحل فی العین اوکالملح فی الزاد و اقل الزاد الملح ۲۸٫ »
یاران قائم جوانانند و پیران اندک بسان سرمه در چشم یا نمک در طعام و کمترین چیز در غذا نمک است.
این جوانانند که با شنیدن خبر ظهور امام شبانه حرکت می کنند. رخت استراحت در هم می پیچند شتابان راه حجاز پیش می گیرند و به حضرت می پیوندند. زنان نیز در این نهضت بزرگ جایگاه شکوهمندی دارند و در همه مراحل انقلاب حضور فعال خواهند داشت. زنان در تهیه مقدمات حرکت شرکت دارند پس از پیروزی در اداره کارها به امام کمک می کنند.
امام باقر(ع) می فرماید:
«ویجئی والله ثلاث مائه و بضعه عشر رجلا فیهم خمسون امرئه یجتمعون علی غیر میعاد(۲۹)
سوگند به خدا سیصد و اندی نفر بدون وعده پیشین گرد می آیند در میان آنان پنجاه زن است.
وجود زنان در میان خواص و وزیران مهدی نشانگر اوج و عظمت والای بانوان در انقلاب جهانی است. کلمه «رجل »که در روایات به کار رفته علامت تغلیب است نه حصر. در روایات عامه نیز از وجود زنان در نهضت مهدی یاد شده است. (۳۰)
گزینش یاران

همه انبیا و مصلحان الهی هسته های اصلی نهضت خویش را با آزمایش برگزیده اند چرا که راه دشوار است و آمیخته با رنجها و بدون داشتن یارانی آب دیده سرد و گرم چشیده فداکار و باوفا نمی توان خطر کرد. یاران بی وفا و نامطمئن نه تنها حرکت را به جلو نمی برند که آن را به شکست خواهند کشاند.
طالوت که در روایات یاران مهدی به یاران او تشبیه شده اند در نبرد با جالوت لشکریانش را باتشنگی آزمود. تن پروران و ناشکیبایان نظم را برهم زدند حریصانه به آب افتادند ولی صبور مردان از آن لب تر نکردند. از این راه روشن شد که گروه نخست ارزش و توان همراهی با طالوت را ندارند و سرانجام در رویارویی با سپاه دشمن وحشت آنان را فرا گرفت و از جنگیدن باز ماندند ولی گروه دوم که ایمان فکری و بصیرت واقعی داشتند همه پیروزی را در اختیار خدا دیدند و صبورانه مقاومت ورزیدند.
یاران مهدی نیز برای رسیدن به درجه شایستگی همرهی از غربالهای گونه گون گذر داده میشوند و پس از پیمودن مراحل دشوار به قله رفیع «نصرت »بالا می روند.
راز نزدیک شدن به امام نه خویشاوندی که کامیابی در آزمونهای الهی است. پاره ای از آزمایشها پیش از قیام صورت می گیرد و پاره ای پس از آن. طولانی شدن غیبت فتنه ها فریبندگیها افکار باطل جاه و مقام جلوه فروشان محراب داران دین به دنیا فروشان عالم نمایان و... بسیاری از منتظران را از راه باز می دارند مگر آنان را که خدا راه نماید. عاشقان راستین چنگ زنندگان به ولایت جهادگران در راه خدا مخلصان و بریدگان از دنیای دنی.
امام صادق(ع) می فرماید:
«دوران غیبت قائم چنان به درازا خواهد کشید تا حق در خلوص خود رخ نماید و ایمانهای خالص از ناخالص جدا شود کسانی که سرشت ناپاک داشته و ترس آن است که به هنگام پیروزی دولت قائم منافقانه خود را در صف مومنان جای دهند پیش از قیام مهدی از آن جدا شوند. »(۳۱)
به میزان درجات ایمان و گذر از آزمونها منتظران متمایز میشوند و به میزان مایه های ایمانی در یاری امام بریکدیگر پیشی می جویند.
به فرموده امام صادق(ع):
«منهم من یفقد عن فراشه لیلا فیصبح بمکه و منهم من یری یسیر فی السحاب نهارالله قلت جعلت فداک ایهم اعظم ایمانا قال: الذی یسیر فی السحاب نهارا »(۳۲)
در وقت ظهور برخی یاران شب در بستر ناپدید میشدند و فردای آن در مکه اند و گروهی روز در آسمان ره می سپارند. گفتم: فدایت شوم کدام یک ایمانشان بیشتر است فرمود: آن که در آسمان حرکت می کند.
پس از گرد آمدن نیروهای آزمونها سخت تر میشود. امام با آزمونهای جسمی و روانی باورها را به آزمایش می گذارد. از جمله همانند طالوت که سپاهیانش را با تشنگی آزمود یاران امام نیز با تشنگی امتحان خواهند شد. (۳۳)
فراتر از آن امام بی پروا به باورهای خرافی و عوامانه حمله می برد و معارف به دور از دسترس و پوشانده شده در غبار فراموشی و رازناک را آشکار می سازد. در این تکانهای فکری صاحبان بصیریت و معرفت تزلزلی به خود راه نداده و استوار بر جای می مانند. ولی آنان که در باورهای خود ناخالصی دارند و اندیشه را از سر چشمه نگرفته اند و به جای شاهراه به کوره راه رفته اند و در حقانیت امام تردید کرده اند از پیرامون حضرت پراکنده میشوند.
پی نوشت ها:
۱ ـ «بحارالانوار »علامه مجلسی ج. ۱۲۵ ۵۲ موسسه الوفا بیروت.
۲ ـ «مفاتیح الجنان »شیخ عباس قمی ترجمه الهی قمشه ای ۹۸۸ انتشارات علمی.
۳ ـ «کمال الدین و تمام النعمه »شیخ صدوق ج ۶۷۲ ۲ انتشارات اسلامی وابسته به جامعه
۴ ـ «منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر »لطف الله صافی ۱۶۶ داوری قم.
۵ ـ «بحارالانوار »ج ۳۴۱ ۵۲
۶ و ۷ ـ «الغیبه »نعمانی ۳۱۵ صدوق تهران
۸ ـ «بحارالانوار »ج ۵۶ ۵۱
۹ ـ «کفایه الاثر فی النص علی الائمه الاثنی عشر »ابن خزازقمی ۲۶۳ بیدار قم.
۱۰ ـ «الغیبه »نعمانی ۳۱۵
۱۱ ـ «کمال الدین و تمام النعمه »۶۷۲
۱۲ ـ «مجمع الزوائد و منبر الفواید »نورالدین هیثمی ۱۱۹ چاپ شده در الموسوعه الامام المهدی ج ۱ مکتبه الامام امیر المومنین.
۱۳ ـ «الحاوی للفتاوی سیوط »ج ۱۵۰ ۲ چاپ شده در «الموسوعه... »
۱۴ ـ «الغیبه »نعمانی ۳۰۷
۱۵ ـ: بحارالانوار »ج ۱۵۷ ۵۱
۱۶ ـ «تفسیر نورالثقلین »محدث عبد علی الحویزی ج ۲۴۹ ۱ علمیه.
۱۷ ـ «الملاحم و الفتن »سید بن طاووس ۶۵ موسسه الوفا بیروت.
۱۸ ـ »الحاوی للفتاوی »ج ۱۵۳ ۲
۱۹ ـ «بحارالانوار »ج ۳۱۶ ۶۰
۲۰ ـ «ارشاد »شیخ مفید ج ۳۸۳ ۲ چاپ شده در «مصنفات شیخ مفید »ج ۱۱ کنگره هزاره شیخ مفید.
۲۱ ـ «کمال الدین »۶۵۴ ۲
۲۲ ـ «بحاالانوار »ج ۳۲۳ ۵۲
۲۳ ـ «کفایه الاثر فی النص علی الائمه الاثنی عشر »۲۷۸ ـ۲۷۹
۲۴ ـ «بحارالانوار »ج ۳۰۶ ۵۲
۲۵ ـ «کمال الدین »۶۷۳
۲۶ ـ «بحارالانوار »ج ۷ ۵۳
۲۷ ـ «ینابیع الموده »الحافظ سلیمان بن ابراهیم القندوزی ۴۴۹ بصیرتی قم «الغیبه »نعمانی ۳۱۵٫
۲۸ ـ «الغیبه »نعمانی ۳۱۶
۲۹ ـ «بحارالانوار »۲۲۳ ۵۲
۳۰ ـ «الحاوی للفتاوی »ج ۱۳۴ ۲
۳۱ ـ کمال الدین ۳۵۶
۳۲ ـ «بحارالانوار »ج ۳۵۶ ۵۲
۳۳ ـ «الغیبه »نعمانی ۳۱۶

منبع: چشم براه مهدی «عج»