محبوبيت اجتماعى
در دوران پيش از ظهور که يأس، سايه ى سياه خويش را بر وجودِ بشريت مى گستراند، خصيصه ى آينده نگرى انسان، حسِّ اميد را، ناخودآگاه، از دلِ انسانيّت هاى مدفون مى روياند وآدمى را به (روزى ديگر) بشارت مى دهد.
بى گمان، نسلى که دچار يأس ها وسرخوردگى ها است، در پى ديدنِ روزى خواهد بود که تمامى استعدادهاى نهفته اش شکوفا شود، وهمه ى انسان ها در پهنه…
در دوران پيش از ظهور که يأس، سايه ى سياه خويش را بر وجودِ بشريت مى گستراند، خصيصه ى آينده نگرى انسان، حسِّ اميد را، ناخودآگاه، از دلِ انسانيّت هاى مدفون مى روياند وآدمى را به (روزى ديگر) بشارت مى دهد.
بى گمان، نسلى که دچار يأس ها وسرخوردگى ها است، در پى ديدنِ روزى خواهد بود که تمامى استعدادهاى نهفته اش شکوفا شود، وهمه ى انسان ها در پهنه ى زمين به جايگاه حقيقى شان برسند.
رهاورد بررسى ها نشان مى دهد که تمامِ تلاشِ امامان هدايت (عليهم السّلام)، در اين جهت مصروف مى شده که در زمانى که يأسِ از دنيا وحاکمان آن بر شيعيان سيطره پيدا مى کرده، مراقب باشند تا نه تنها اين نااميدى به ناحيه ى رحمت الهى سرايت نکند، بلکه چراغ اميد به کارسازى وفرج وگشايش امور از جانب پروردگار متعال را در دل پيروان شان فروزان تر کنند. در روايتى از امام هشتم (عليه السّلام) چنين رسيده:
ما احسن الصبر، وانتظار الفرج... فعليکم بالصبر؛ فاِنّه اِنّما يَجييءُ الفرج على اليأس...؛(2) چه نيکو است صبر وانتظار گشايش امور را کشيدن... پس بر شما است که صبر پيشه کنيد؛ به درستى که فرج، آن گاه مى آيد که نااميدى فراگير گشته باشد.
در فضاى مالامال از يأس ونا اميدى وسرخوردگى انسان ها، آشنايى با آينده ى سبز وپر نشاط از مجراى بشارت ها وپيش بينى هاى قطعى وتخلّف ناپذير انبيا واولياى الهى، آدمى را در پى رسيدن به منجى ومُصلحى حقيقى مى دارد. اين حالت، در مرحله ى نخست، (تمايلى) بيش نيست، امّا با شناخت بيش تر نسبت به اوصاف متعالى وآرمانى آن مصلحِ موعود وحکومت اش، در کنارِ رويارويى با واقعيّت هاى وحشت ناک وتلخ ونابه هنجار عصر پيش از ظهور، رفته رفته به (محبّت) و (دوست داشتن) رکن اصلى آن حکومت اصلاح گر، يعنى قائد ورهبر نهضت، مبدّل مى شود. اين جا است که اين سخن در جاى گاه معنا ومفهوم واقعى خويش قرار مى گيرد:
(اِنّه لا يخرج حتّى لا يکون غائبٌ احبّ اِلى الناس منه، مِمّا يلقون من الشر(3)؛ به درستى که (مهدى موعود (عليه السّلام)) قيام نمى کند تا زمانى که هيچ غايبى نزد مردم محبوب تر از وى نباشد. واين به خاطر شرارت ها وناروايى هايى است که مردم ديده اند.
اهمّيّت عنصر محبوبيّت اجتماعى تا به آن جا است که وقتى به تاريخ مى نگريم، هيچ حکومتى را نمى يابيم که گفته باشد: (متکى بر ستم وسرکوب، بر مردم اِعمال حاکميّت مى کند)..
محبوبيّت اجتماعى که آمد، به دنبال خود مقبوليّت را مى آورد وبا آمدن مقبوليّت، مردم، مُلتمِسانه، حاکم را بر اِعمال حکومت بر خويش دعوت مى کنند. نمونه ى بارز اين مطلب را در ماجراى بيعت مردم با حضرت على (عليه السّلام)، مشاهده مى کنيم.(4) البته، متون رسيده درباره ى نحوه ى بيعت مردم با حضرت مهدى (عليه السّلام) نيز خالى از اين معنا نيست.(5)
به خاطر فراهم بودن همين زمينه ى اجتماعى مناسب، وقتى امام عصر (عليه السّلام) ظهور مى کند، مردم، با تمام خوش حالى ودر نهايت احترام، از آن حضرت استقبال مى کنند. مرحوم سيد بن طاووس، رحمه اللّه، در نقلى چنين آورده:
لا يخرج المهدى حتّى يُقتل النفسُ الزکيّه. فاِذا قتلتِ النفسُ الزکيّه غضب عليهم اهل السماء واهل الارض، فأتى الناسُ المهدى وزفوّها اِليه ما تزّف العروس اِلى زوجها ليله عِرسها؛(6) حضرت مهدى (عليه السّلام) قيام نمى کند تا زمانى که نفس زکيّه به شهادت مى رسد. پس هنگامى که نفس زکيه کشته شد، اهل آسمان وزمين، بر قاتلان او خشم ناک مى شوند. در اين هنگام است که مردم، گِرد مهدى (عليه السّلام) جمع مى شوند، واو را همانند عروسى که شب زفاف به سوى خانه ى شوهر مى برند، براى حکومت مى آورند.
بى گمان تعبير (زفوها اِليه..). حاکى از اشتياق شديد مردم به حکومت حضرت مهدى (عليه السّلام) وفراهم بودن زمينه ى بى نظير اجتماعى قبل از ظهور است که به هنگام ظهور، اين گونه از حکومت آن حضرت استقبال مى شود. وهمانطور که از متن روايت ظاهر است اين زمينه ى اجتماعى پس از بروز ظلمى آشکار که در قالب شهادت نفس زکيه پديد آمده، در جامعه ايجاد مى گردد، بر همين اساس مى توان علت رويکرد مردم به حکومت مهدوى را در ادامه سرخوردگى ايشان از ظلم وفساد ديگران ارزيابى کرد.
مرور رواياتى که در اين باره وارد شده اند به ما مى نماياند که عنصر محبوبيّت، در بستر سازى براى حکومت حضرت مهدى (عليه السّلام)، از جايگاه ويژه اى برخوردار است. در بيانى از قتاده چنين رسيده است:
المهدى خيرالناس... محبوبٌ فى الخلايق...(7)؛ حضرت مهدى (عليه السّلام) بهترين مردم است... او، محبوب نزد خلايق است.
در تعبير ديگرى از اهل سنّت اين طور آمده است:
اِذا نادى منادٍ من السماء: (اِن الحق فى آل محمد)، فعند ذالک يظهرالمهدى على افواه الناس ويشربون حُبّه فلا يکون لهم ذکر غيره؛(8) هنگامى که ندا دهنده اى از آسمان فرياد زند: (حق در آل محمد (صلّى اللّهُ عليه وآله وسلّم) است).، پس در آن زمان مهدى ظاهر مى شود ومحبّت او در دل مردم جاى مى گيرد به طورى که در ياد هيچ کس، غير او نخواهد بود.
در نقل ديگرى، مقدار اشتياق مردم به آن حضرت، با تشبيه به شدت شوق ودل بستگى شتر ماده اى به فرزندش بيان شده:
... فيبلغ المؤمنين خروجه فيأتونه مِن کلّ ارض، يحنّون اليه کما تحنّ الناقه الى فصيلها...؛(9) هنگامى که خبر خروج حضرت مهدى (عليه السّلام) به انسان هاى مؤمن مى رسد، از هر سرزمينى به سوى او روانه مى شوند وبا اشتياق به سوى او مى شتابند، همان طور که شتر ماده به طرف فرزند خود مى رود.
پاورقی:
(1) عقد الدرر، ص 167، باب الخامس؛ کنزالعمال، ج 7، ص 186؛ بحار الانوار، ج 51، ص 87؛ سنن ابن ماجه، ج 2، 1368 - باب خروج المهدى، من کتاب الفتن.
(2) بحار الانوار، ج 52، ص 110؛ بحار الانوار، ج 52، باب 22، ح 7 و...
(3) عقد الدرر، ص 94.
(4) مراجعه شود به خطبه 3 (شقشقيه)، نهج البلاغه.
(5) عقد الدرر، ص 96 وص 142، باب الرابع؛ سنن الدّانى، ابو عمرو الدّانى؛ لوحه 85 و95.
(6) ملاحم وفتن، سيد بن طاووس؛ باب 63، ص 139؛ معجم احاديث الاِمام المهدى (عليه السّلام)، ج 1، ص 478، ح 319 (با کمى تفاوت).
(7) عقد الدرر، ص 202.
(8) همان مدرک، ص 83.
بى گمان، نسلى که دچار يأس ها وسرخوردگى ها است، در پى ديدنِ روزى خواهد بود که تمامى استعدادهاى نهفته اش شکوفا شود، وهمه ى انسان ها در پهنه ى زمين به جايگاه حقيقى شان برسند.
رهاورد بررسى ها نشان مى دهد که تمامِ تلاشِ امامان هدايت (عليهم السّلام)، در اين جهت مصروف مى شده که در زمانى که يأسِ از دنيا وحاکمان آن بر شيعيان سيطره پيدا مى کرده، مراقب باشند تا نه تنها اين نااميدى به ناحيه ى رحمت الهى سرايت نکند، بلکه چراغ اميد به کارسازى وفرج وگشايش امور از جانب پروردگار متعال را در دل پيروان شان فروزان تر کنند. در روايتى از امام هشتم (عليه السّلام) چنين رسيده:
ما احسن الصبر، وانتظار الفرج... فعليکم بالصبر؛ فاِنّه اِنّما يَجييءُ الفرج على اليأس...؛(2) چه نيکو است صبر وانتظار گشايش امور را کشيدن... پس بر شما است که صبر پيشه کنيد؛ به درستى که فرج، آن گاه مى آيد که نااميدى فراگير گشته باشد.
در فضاى مالامال از يأس ونا اميدى وسرخوردگى انسان ها، آشنايى با آينده ى سبز وپر نشاط از مجراى بشارت ها وپيش بينى هاى قطعى وتخلّف ناپذير انبيا واولياى الهى، آدمى را در پى رسيدن به منجى ومُصلحى حقيقى مى دارد. اين حالت، در مرحله ى نخست، (تمايلى) بيش نيست، امّا با شناخت بيش تر نسبت به اوصاف متعالى وآرمانى آن مصلحِ موعود وحکومت اش، در کنارِ رويارويى با واقعيّت هاى وحشت ناک وتلخ ونابه هنجار عصر پيش از ظهور، رفته رفته به (محبّت) و (دوست داشتن) رکن اصلى آن حکومت اصلاح گر، يعنى قائد ورهبر نهضت، مبدّل مى شود. اين جا است که اين سخن در جاى گاه معنا ومفهوم واقعى خويش قرار مى گيرد:
(اِنّه لا يخرج حتّى لا يکون غائبٌ احبّ اِلى الناس منه، مِمّا يلقون من الشر(3)؛ به درستى که (مهدى موعود (عليه السّلام)) قيام نمى کند تا زمانى که هيچ غايبى نزد مردم محبوب تر از وى نباشد. واين به خاطر شرارت ها وناروايى هايى است که مردم ديده اند.
اهمّيّت عنصر محبوبيّت اجتماعى تا به آن جا است که وقتى به تاريخ مى نگريم، هيچ حکومتى را نمى يابيم که گفته باشد: (متکى بر ستم وسرکوب، بر مردم اِعمال حاکميّت مى کند)..
محبوبيّت اجتماعى که آمد، به دنبال خود مقبوليّت را مى آورد وبا آمدن مقبوليّت، مردم، مُلتمِسانه، حاکم را بر اِعمال حکومت بر خويش دعوت مى کنند. نمونه ى بارز اين مطلب را در ماجراى بيعت مردم با حضرت على (عليه السّلام)، مشاهده مى کنيم.(4) البته، متون رسيده درباره ى نحوه ى بيعت مردم با حضرت مهدى (عليه السّلام) نيز خالى از اين معنا نيست.(5)
به خاطر فراهم بودن همين زمينه ى اجتماعى مناسب، وقتى امام عصر (عليه السّلام) ظهور مى کند، مردم، با تمام خوش حالى ودر نهايت احترام، از آن حضرت استقبال مى کنند. مرحوم سيد بن طاووس، رحمه اللّه، در نقلى چنين آورده:
لا يخرج المهدى حتّى يُقتل النفسُ الزکيّه. فاِذا قتلتِ النفسُ الزکيّه غضب عليهم اهل السماء واهل الارض، فأتى الناسُ المهدى وزفوّها اِليه ما تزّف العروس اِلى زوجها ليله عِرسها؛(6) حضرت مهدى (عليه السّلام) قيام نمى کند تا زمانى که نفس زکيّه به شهادت مى رسد. پس هنگامى که نفس زکيه کشته شد، اهل آسمان وزمين، بر قاتلان او خشم ناک مى شوند. در اين هنگام است که مردم، گِرد مهدى (عليه السّلام) جمع مى شوند، واو را همانند عروسى که شب زفاف به سوى خانه ى شوهر مى برند، براى حکومت مى آورند.
بى گمان تعبير (زفوها اِليه..). حاکى از اشتياق شديد مردم به حکومت حضرت مهدى (عليه السّلام) وفراهم بودن زمينه ى بى نظير اجتماعى قبل از ظهور است که به هنگام ظهور، اين گونه از حکومت آن حضرت استقبال مى شود. وهمانطور که از متن روايت ظاهر است اين زمينه ى اجتماعى پس از بروز ظلمى آشکار که در قالب شهادت نفس زکيه پديد آمده، در جامعه ايجاد مى گردد، بر همين اساس مى توان علت رويکرد مردم به حکومت مهدوى را در ادامه سرخوردگى ايشان از ظلم وفساد ديگران ارزيابى کرد.
مرور رواياتى که در اين باره وارد شده اند به ما مى نماياند که عنصر محبوبيّت، در بستر سازى براى حکومت حضرت مهدى (عليه السّلام)، از جايگاه ويژه اى برخوردار است. در بيانى از قتاده چنين رسيده است:
المهدى خيرالناس... محبوبٌ فى الخلايق...(7)؛ حضرت مهدى (عليه السّلام) بهترين مردم است... او، محبوب نزد خلايق است.
در تعبير ديگرى از اهل سنّت اين طور آمده است:
اِذا نادى منادٍ من السماء: (اِن الحق فى آل محمد)، فعند ذالک يظهرالمهدى على افواه الناس ويشربون حُبّه فلا يکون لهم ذکر غيره؛(8) هنگامى که ندا دهنده اى از آسمان فرياد زند: (حق در آل محمد (صلّى اللّهُ عليه وآله وسلّم) است).، پس در آن زمان مهدى ظاهر مى شود ومحبّت او در دل مردم جاى مى گيرد به طورى که در ياد هيچ کس، غير او نخواهد بود.
در نقل ديگرى، مقدار اشتياق مردم به آن حضرت، با تشبيه به شدت شوق ودل بستگى شتر ماده اى به فرزندش بيان شده:
... فيبلغ المؤمنين خروجه فيأتونه مِن کلّ ارض، يحنّون اليه کما تحنّ الناقه الى فصيلها...؛(9) هنگامى که خبر خروج حضرت مهدى (عليه السّلام) به انسان هاى مؤمن مى رسد، از هر سرزمينى به سوى او روانه مى شوند وبا اشتياق به سوى او مى شتابند، همان طور که شتر ماده به طرف فرزند خود مى رود.
پاورقی:
(1) عقد الدرر، ص 167، باب الخامس؛ کنزالعمال، ج 7، ص 186؛ بحار الانوار، ج 51، ص 87؛ سنن ابن ماجه، ج 2، 1368 - باب خروج المهدى، من کتاب الفتن.
(2) بحار الانوار، ج 52، ص 110؛ بحار الانوار، ج 52، باب 22، ح 7 و...
(3) عقد الدرر، ص 94.
(4) مراجعه شود به خطبه 3 (شقشقيه)، نهج البلاغه.
(5) عقد الدرر، ص 96 وص 142، باب الرابع؛ سنن الدّانى، ابو عمرو الدّانى؛ لوحه 85 و95.
(6) ملاحم وفتن، سيد بن طاووس؛ باب 63، ص 139؛ معجم احاديث الاِمام المهدى (عليه السّلام)، ج 1، ص 478، ح 319 (با کمى تفاوت).
(7) عقد الدرر، ص 202.
(8) همان مدرک، ص 83.
تاریخ و ساعت انتشار :
۲۲:۱۹:۴۹ ~~~ ۱۳۹۹/۱۱/۰۸
۲۲:۱۹:۴۹ ~~~ ۱۳۹۹/۱۱/۰۸
دسته بندی :
قبل از ظهور
قبل از ظهور
با مهدی
