اصولاً اعتقاد به ابر مرد نجات دهندهِ بشر، عقیده اى دیرین است. ملت هاى مظلوم واقوام ستمدیده، که توان انتقام جویى وتلافى مظالم ستمکاران را نداشتند، در ضمیر ناخود آگاه خود، همواره یک رهاننده ونجات دهنده را مى جستند؛ تا روزى به پاخیزد وظالمان وبیدادگران را از میان بردارد وجهان را پر از عدل وداد کند.

هر قوم وملتى که بیشتر تحت فشار ظلم وستم قرار گیرد، عقیده به مهدى ونجات دهنده در وى راسختر مى گردد.

کسانى که با این انگیزه ادعاى مهدویت نموده اند، شاید قصد سوئى هم نداشته اند؛ بلکه مى خواستند به این وسیله از ستمکاران انتقام گیرند واوضاع ملت خویش را اصلاح نمایند.

مشکل این گروه این است که صبر وتحمل ندارند، تا مهدى حقیقى ظهور کند؛ از این رو دنبال منجى مى گردند وعده ایى هم از این مسئله استفاده مى کنند وبا کمک دیگران، براى رسیدن به هدف خود، مدعى مهدویت مى شوند؛ مثل گروه ها وفرقه هایى که در شمال آفریقا به وجود آمدند؛ که به تفصیل هر کدام را معرفى خواهیم کرد.

گاهى برخى از عوام هم از روى دشمنى، به رویارویى اسلام برخواسته وبا ایجاد هرج ومرج وسوء استفاده از اوضاع پریشان، تکیه بر کرسى ریاست زده اند. اینان گاهى آلت دست استعمارگران خارجى وعامل اجراى اهداف شوم آنها مى شوند وضمن خوش خدمتى به آنها، خودشان هم با جمع کردن مریدانى، با اعتقادات خاص، مدعى مهدویت والوهیت مى شوند؛ مانند بابیه، بهائیه وقادیانیه. این گروه با سیاست گام به گام، ابتدا ادعاى بابیت از ناحیه مهدى حقیقى کرده وبعد از این که مریدانى به دست آورده اند، ادعاى مهدویت را مطرح وگسترش داده اند.

برخى به هواى ریاست، از طریق سوء استفاده از احادیث مربوط به مهدى موعود (عجل الله فرجه) وتحریف آنها وفریب دادن افراد ساده لوح، مدعى مهدویت ومقام امامت شده واز جهل عوام ونادانى مردم ظاهربین وبى بصیرت، براى جاه طلبى ودنیاپرستى خود ورسیدن به هدف عادى ودنیوى خود، از عقاید پاک وبى آلایش مردم بهره بردارى نموده اند وباعث تفرقه، جدایى وانحراف مردم از اسلام شده اند، مانند فرقه کیسانیه.

گروهى هم که درست مطالب مهدویت براى آنها هضم نشده، به سوى عده ایى مى رفتند که حتى خودشان هم ادعاى مهدویت نداشته اند واز این ادعا بیزارى مى جستند؛ ولى با همه این اوصاف، گروهى از روى نادانى، به خاطر شدت گرفتارى یا با انگیزه غلو وشاید هم با عجله، مى گفتند او امام مهدى مى باشد؛ مثل فرقه سبائیه وبرخى فرقه هاى دیگر، که هر امام شیعى، در زندگى یا مرگ، از نظر یکى از فرقه هاى شیعى مهدى تلقى گردید ودر مورد مرگ او گفته اند که دوباره باز خواهد گشت.

در مجموع، علل ادعاى دروغین مهدویت را مى شود در چهار عنوان بیان کرد:

الف) سوء استفاده از شرایط به وجود آمده در عصر خفقان

مردمى که تحت فشار حکومتى ظالم بوده اند، به مجرّد نغمه اى با عنوان مهدویت، با آن هم ساز شده وبدون تحقیق، شتابان مى پذیرفتند. در این صورت، مدعى مهدویت، با استفاده ابزارى از نیاز مردم، پى اهداف دنیوى خود حرکت مى کند.

ب) کسب پیروزى بر دشمنان

گروهى هم با سعى وتلاش وایجاد امید به پیروزى در پیروان خود وتقویت روحیه آنان وتکیه بر روایاتى که مى گوید: مهدى جهان را از عدل وداد پر مى کند، مدعى این مقام مهم مى شدند.

ج) کسب منافع مادى

عده اى با ادعاى مهدویت، در پى جمع آورى اموال مسلمین از بیت المال بودند.

د) پشتیبانى برخى قدرتها از چنین ادعاهایى

حکومتها مدعى مى شدند که او مهدى است؛ آن وقت مهدى دروغین را مى کشتند واعلام مى کردند که مهدى از بین رفته ورفع نگرانى شده ودیگر خطرى حکومت را تهدید نمى کند.(۱۰)

حال با توجه به عوامل وانگیزه هاى یاد شده، در این پژوهش، گروه ها یا فرقه هایى که مهدویت را به دروغ به یک امام یا غیر امام نسبت داده اند؛ یا خود مدعى مهدویت شده اند را نقد وبررسى مى کنیم. این گروه ها را با توجه به ترتیب زمانى، به دو بخش تقسیم مى کنیم.

بخش اول، فرقه ها یا گروه هایى که قبل از امامت حضرت ولى عصر (عجل الله فرجه) مدعى مهدویت شده اند؛ (این بخش تا زمان امام موسى کاظم (علیه السلام) در همین شماره آمده است)

بخش دوم، مدعیان ومتمهدیان بعد از امامت حضرت ولى عصر (عجل الله فرجه)؛

گرچه هر کدام از این گروه ها به تفصیل در کتب ادیان ومذاهب یا کتابهاى رجالى وتاریخى مورد بررسى قرار گرفته اند؛ ولى به صورت دسته بندى شده ویکجا مورد ارزیابى قرار نگرفته اند. در این نوشته، این فرقه ها با توجه به نگاه تاریخى دسته بندى ومورد بررسى قرار گرفته است.

ان شاء الله با معرفى این مدعیان فریبکار وفرقه هاى دروغین مهدویت، مهدى موعود (عجل الله فرجه) اصلى شناخته شود وسره از ناسره تفکیک شده وامامیه از تهمتها وافتراها مبرا گردد.



-

غالیان، نعمت ا... صفرى فروشانى، ص ۲۲۷-۲۲۶ (با کمى تغییر)، انتشارات بنیاد پژوهش هاى اسلامى، آستان قدس رضوى، چاپ اول، ۱۳۷۸٫