انتظار ظهور یک مصلح بزرگ آسمانی، و امید به آینده و استقرار صلح و عدل جاویدان، امری فطری و طبیعی است که با ذات و وجود آدمی سر و کار داشته و با آفرینش هر انسانی همراه است و زمان و مکان نمی شناسد و به هیچ قوم و ملتی اختصاص ندارد.    

     
آخر الزمان چیست؟
آخِرُالزَّمان، اصطلاحی که در فرهنگ ادیان بزرگ دنیا دیده می شود و در ادیان ابراهیمی اهمیت و برجستگی ویژه ای دارد. باورهای مربوط به آخرالزمان، بخشی از مجموعه عقیده هایی است که به پایان این جهان و پیدایش جهان دیگر مربوط می شود و ادیان بزرگ درباره آن پیشگویی هایی کرده اند.

 
آخرالزمان در آیین اسلام
در قرآن مجید گفتار صریحی درباره آخرالزمان نیست و این اصطلاحی است که در احادیث و مۆلفه های مسلمانان به چشم می خورد.

این اصطلاح، در کتاب های حدیث و تفسیر در دو معنی به کار رفته است: نخست، همه آن قسمت از زمان که بنا بر عقیده مسلمانان، دوران نبوت پیامبراسلام است و از آغاز نبوت پیامبر تا وقوع قیامت را شامل می شود. دوم، فقط آخرین بخش از دوران یاد شده که در آن مهدی موعود ظهور می کند و تحولات عظیمی در عالم واقع می شود. انصاف حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) به پیامبر آخرالزمان در میان مسلمانان، با این دو مطلب ارتباط دارد: نخست اینکه پیامبر اسلام، خاتم پیامبران است و شریعت وی به دلیل کامل بودن، تا پایان این عالم اعتبار دارد و او پیامبر آخرین قسمت از زمان است که به قیامت می پیوندد؛ دیگر اینکه در نخستین سده های اسلام، حداقل تصور عده ای از مسلمان چنین بود که قیام قیامت نزدیک است و ظهور پیامبر اسلام در عصری واقع شده که به قیامت متصل است.

در فرهنگ عامه مسلمانان خاصه شیعه، اصطلاح آخرالزمان حکایت از عصری می کند که مهدی موعود در آن ظهور می کند و تحولات ویژ ه ای در جهان رخ می دهد. در روایت های مسلمانان، برای این عصر مشخصه های ویژه ای (به نام نشانه های آخرالزمان) نقل شده است.

از مجموع روایت هایی که در کتاب های حدیث، تفسیر و تاریخ درباره عصر ظهور مهدی موعود نقل شده است، دو مطلب درباره ویژگی های آخرالزمان ـ به معنی عصر مهدی موعود ـ به صورت تواتر معنوی به دست می آید:

اول اینکه در این عصر، پیش از ظهور مهدی موعود، فساد اخلاقی و بیداد و ستم همه جوامع بشری را فرامی گیرد و به صورت عام ترین پدیده در روابط انسان ها درمی آید.


آخِرُالزَّمان، اصطلاحی که در فرهنگ ادیان بزرگ دنیا دیده می شود و در ادیان ابراهیمی اهمیت و برجستگی ویژه ای دارد. باورهای مربوط به آخرالزمان، بخشی از مجموعه عقیده هایی است که به پایان این جهان و پیدایش جهان دیگر مربوط می شود و ادیان بزرگ درباره آن پیشگویی هایی کرده اند



دیگر اینکه پس از ظهور مهدی، تحول عظیمی در جوامع رخ می دهد، فساد و ستم از میان می رود و توحید و عدل و رشد کامل عقلی و عملی در سراسر زندگی انسان ها جریان می یابد. معروف ترین حدیث که با عبارت های گوناگون نقل شده است، نشانه اصلی دوران حکومت مهدی در آخرالزمان را، بال گستردن داد بر سراسر جهان یاد می کند: خداوند جهان را که از بیداد و تباهی آکنده شده است، به وسیله او از قسط و عدل پر می سازد (ابن ماجه، ج 2 ، ص 1336؛ مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 266).

برخی، مجموعه مشخصه ها و نشانه های آخرالزمان را که مربوط به عصر مهدی موعود می شود و در حدیث ها پیشگویی شده است، چنین تفسیر کرده اند: پیروزی نهایی صلاح و عدالت و آزادی، حکومت جهانی واحد، آبادانی تمام زمین، بلوغ بشریت به خردمندی کامل و آزادی از جبرهای طبیعی و اجتماعی، برقراری مساوات کامل میان انسان ها در امر ثروت، از میان رفتن کامل مفاسد اخلاقی، منتفی شدن جنگ و در نهایت ، سازگاری انسان و طبیعت (مطهری، 60)

در نظر عده ای از مفسران متأخر مسلمان، افزون بر روایات هایی که از آن سخن گفته شد، در قرآن آیه هایی هست که به آینده جوامع انسانی نظر دارد و دربارة حکومت توحید و عدل در آینده زندگی انسان مطالبی بیان می کند. اینان معتقدند که آیه های مربوط به جانشینی انسان در زمین، فرمانروا شدن نیکوکاران زمین (وراثت صالحان) و پیروزی حق بر باطل با وجود جولان همیشگی باطل، آیه هایی هستند که سرنوشت آینده بشریت را پیش گویی می کنند و مستقیماً به مسئله آخرالزمان مربوط می شوند. محمدرشید رضا (9/80)، محمدحسین طباطبایی (14/330) و سید قطب (5/3001،3002) به ترتیب در ذیل آیات 128 از سوره 7 (اعراف)، 105 از سورة 21 (انبیاء) و 171 و 172 از سوره 37 (صافات) قرآن، این عقیده را توضیح داده اند.

آیا هندوها به منجی معتقدند؟ ا
در آیین‌ های هندوان و کتاب ‌های آنان نیز، همانند دیگر ادیان و آیین ‌ها، سخن از نجات‌ دهنده و موعود آمده است، ازجمله در کتاب 'مهابهاراتا' و کتاب 'پورانه‌ها' در این باره مطالبی آمده است.

در آیین‌ های هندوان و کتاب ‌های آنان نیز، همانند دیگر ادیان و آیین ‌ها، سخن از نجات‌ دهنده و موعود آمده است، از جمله در کتاب "مهابهاراتا" و کتاب "پورانه‌ها" در این باره مطالبی آمده است.

همه ادیان معتقدند که در پایان هر دوره‌ای از تاریخ، بشر از لحاظ معنوی و اخلاقی رو به انحطاط می‌رود، و چون طبعاً و فطرتاً، درحال هبوط و دوری از مبدأ است و مانند احجار به سوی پایین حرکت می‌کند، نمی ‌تواند به خودی خود به این سیر نزولی و انحطاط معنوی و اخلاقی خاتمه دهد. پس ناچار روزی یک شخصیت معنوی بلند پایه، که از منبع وحی و الهام سرچشمه می‌گیرد ظهور خواهد کرد و جهان را از تاریکی جهل و غفلت و ظلم و ستم نجات خواهد داد.

در این مورد در آموزه‌های هر دینی به صورت رمز، به حقایقی اشاره شده است، که با معتقدات آیین‌های دیگر توافق و هماهنگی کامل دارد. مثلاً در کیش هندو، در کتب پوراناpurana))، شرح مفصلی، در باره دوره آخر عصر کالیkali) )، یعنی: واپسین دوره قبل از ظهور دهمین آواتاری ویشنو درج گردیده است.

"در کتاب شاکمونی که از اعاظم کفره ی هند است و به عقیده پیروانش پیامبر صاحب کتاب آسمانیست، اشاره به وحدت دیانت در زمان آن پرچم دار روحانی جهان کرده و می گوید:

پادشاهی و دولت دنیا به فرزند سیّد خلایق دو جهان(کشن) بزرگوار تمام شود. وی کسی باشد که بر کوه ‌های مشرق و مغرب دنیا حکم براند و فرمان کند و بر ابرها سوار شود و فرشتگان کارکنان او باشند و جن و انس در خدمت او شوند و از سودان که زیر خط استواست تا ارض تسعین که زیر قطب شمالی است و ماوراء بحار را صاحب شود و دین خدا یک دین شود و دین خدا زنده گردد و نام او ایستاده باشد و خداشناس باشد."

"در کتاب "اوپانیشاد" که یکی از کتاب‌های معتبر و از منابع هندوها به شمار می‌رود، بشارت به ظهور نجات‌ بخش چنین آمده است: "این مظهر ویشنو (مظهر دهم) در انقضای کلی یا عصر آهن، سوار بر اسب سفیدی، درحالی که شمشیر برهنه ی درخشانی به صورت ستاره ی دنباله ‌دار در دست دارد ظاهر می‌شود، شریران را تماماً هلاک می‌سازد، و آفرینش را از نو تجدید، و پاکی را رجعت خواهد داد ... این مظهر دهم در انقضای عالم ظهور خواهد کرد."

در کتاب "باسک" که از کتاب‌های مقدس هندوهاست، بشارت به منجی این ‌گونه آمده است: "دوره دنیا تمام شود به پادشاه عادلی در آخرالزمان که پیشوای ملائکه و پریان و آدمیان باشد، و حق و راستی با او باشد، و آنچه در دریا و زمین‌ ها پنهان باشد همه را به دست آورد، و از آسمان ‌ها و زمین و آنچه باشد، خبر دهد، و از او بزرگ‌ تر کسی به دنیا نیاید."

در کتاب "پاتیکل" که از اعاظم هندوان و به زعم آنان صاحب کتاب آسمانی است راجع به دولت با سعادت مهدی(علیه السلام) این‌ گونه نقل کرده است: «چون مدّت روز تمام شود، دنیای کهنه نو شود و زنده گردد، و صاحب ملک تازه پیدا شود از فرزندان دو پیشوای بزرگ جهان که یکی "ناموس آخرالزمان" و دیگری "صدیق اکبر" یعنی وصی بزرگ‌ تر وی که پشن نام دارد و نام آن صاحب ملک تازه راهنما است"


در فرهنگ عامه مسلمانان خاصه شیعه، اصطلاح آخرالزمان حکایت از عصری می کند که مهدی موعود در آن ظهور می کند و تحولات ویژ ه ای در جهان رخ می دهد. در روایت های مسلمانان، برای این عصر مشخصه های ویژه ای (به نام نشانه های آخرالزمان) نقل شده است.



مسیحیت
برابر با معتقدات آیین مسیح، فارقلیط، که به معنای شفاعت کننده، آرامش بخش و یاری رسان است، منجی نخستین است. او کسی است که پس از عیسی(علیه السلام) ظهور می یابد و عدل و دادگستری پیشه می سازد. البته امروزه مسیحیان بر آن باورند که این عیسی(علیه السلام) است که دگربار به جهان مادی باز خواهد گشت. بازگشت مسیح که با جلال و شکوه از ابرهای آسمان فرود می آید، منجر به تشکیل حکومتی الهی و جهانی لبریز از عدل می شود.

بر این اساس، باور به ظهور منجی مختص به دین اسلام و مذهب تشیع نیست، بلکه باوری راستین است که بسیاری از ادیان دیگر نیز بدان مانوس هستند و در کامل ترین دین، این باور شفافیت یافته و به نحو و صحیح تبیین شده است و مصداق منجی که از پاک ترین خاندان است، معرفی شده است.

 
آیین یهود
برابر با کتاب عهد عتیق، منجی آیین یهود، ماشیح نام دارد. ماشیح انسانی است که از جلوه و جبروت الهی برخوردار است. او دنیا را با نور خویش که جلوه ای از نور یهود است روشن خواهد نمود، ستمکاران را درمانده و زار خواهد ساخت، بر فقیر و ندار و مسکین کرم خواهد کرد و آفتاب عدل را بر سراسر دنیا خواهد تابانید.

 
آیین زرتشت
به باور زرتشتیان در روزگار پس از زرتشت، در پایان هر هزاره یک منجی از نسل زرتشت ظهور خواهد نمود. پس از ظهور منجی های یکم و دوم در فاصله زمانی 3000 سال پس از زرتشت، سوشیانت (مژده دهنده) با آموزش های بخردانه خواهد آمد. با ظهور او واپسین نبرد میان خیر و شر رخ می دهد، ستاره دنباله دار موسوم به گوچهر با زمین برخورد می کند، زمین شعله ور می شود، تمامی معادن و فلزات گداخته و به مانند سیل جاری می شوند. تمامی آدمیان باید از آن سیل سوزان بگذرند و البته آن سیل برای نیکوکاران بسان شیر گرم و ملایم خواهد بود.

سرانجام با پایمردی سوشیانت که نقطه اوج دلاوری های مردانه و انسانی است، لشکریان اهریمن شکست می خورند، اهریمن برای همیشه در ظلمات فرو می رود، جهان از پیری و فرسودگی رها و مطهر و پاکیزه می شود و دوران فرشکرد (تصفیه و تجدید) فرا می رسد.

منابع :

روزنامه جام جم

سیّد اسد‌الله شهیدی ؛ کتاب "ظهور حضرت مهدی (عج) از دیدگاه اسلام و مذاهب و ملل جهان

بیانات حجت الاسلام سلیمیان

روزنامه کیهان

محمّد بهشتی ؛ کتاب" ادیان و مهدویّت"

آیت الله دکتر محمدصادقی تهرانی(ره)  ؛ کتاب گرانسنگ "بشارات عهدین"

محمّد بهشتی ؛ کتاب "ادیان و مهدویّت