نفس زکیه شخصی است به نام محمد ابن الحسن و بدلیل اینکه خیلی عابد و زاهد و پاک می­باشد در روایات به او لقب نفس زکیه داده شده است. وی از اولاد امام حسین علیه السلام بوده و به عبارتی سید حسینی می­باشد.[1] اما برخی به گمان اینکه نام حسن -که جزء اسم می­باشد- نام جّد او است وی را سید حسنی می­نامند در حالیکه او با سید حسنی متفاوت است. زیرا سید حسنی کسی است که که وقتی به اذن خدا فرمان ظهور به حضرت بقیه الله می­رسد او بوسیله بعضی از خواص حضرت متوجه می­شود که حضرت می­خواهند ظهور کنند. لذا به نزد حضرت آمده و از ایشان استفسار می­کند و آنحضرت ایشان را آگاه می­کند. سپس او قبل از امام خروج می­کند و بدست مردم کشته می­شود و سرش به شام فرستاده می­شود[2] و همچنین با نفس زکیه­ای که طبق روایات در پشت کوفه به همراه هفتاد نفر از یارانش شهید می­شود[3] متفاوت است. برخی از نویسندگان معاصر آن را به شهید حکیم و یارانش که در نجف (که در پشت کوفه قرار دارد) شهید شده­اند تطبیق داده اند.[4]

قتل نفس زکیه از علایم حتمی
برای ظهور و قیام حضرت صاحب الامر پنج علامت حتمی وجود دارد: یعنی به طور حتم این پنج علامت در رابطه با حضرت اتفاق خواهد افتاد. یکی از علائم حتمی ظهور قتل نفس زکیه است.[5]

وظیفه نفس زکیه
بنابر آنچه از روایات و اخبار به دست می­آید وظیفه نفس زکیه پیام رسانی برای امام بوده است. همانطور که در روایت بیان شده است حضرت ولی عصر(عج) وقتی ظهور می­کند و توسط صیحه دعوتشان علنی و جهانی می­شود به یارانشان می­فرمایند که  مردم مکه مرا نمی­خواهند در حالیکه برای هدایت فرستاده شده­ام و شایسته است که شخصی همچون من این مطالب را برای ایشان بگوید تا برای آنها حجت تمام شود. سپس یکی از یارانش را می­طلبد و به ایشان می­فرماید: برو نزد اهل مکه و به ایشان بگو ای اهل مکه من فرستاده فلانی هستم و او به شما می­گوید:
ما اهل بیت رحمت و معدن رسالت و خلافت هستیم و از ذریه محمد(ص) و سلاله پیامبرانیم. ما مظلوم واقع شده­ایم و مردم به ما ستم کرده­اند و ما را آواره ساخته­اند و از هنگام رحلت رسول خدا(ص) تا امروز حق ما غصب شده است. اکنون ما از شما چشم یاری داریم و از شما یاری می­طلبیم. پس ما را یاری کنید.

وقتی او شروع به صحبت می­کند مردم مکه بر او هجوم می­آورند و او را بین رکن و مقام به شکل خاصی سر می­برند.[6]
از زمان هبوط آدم تا آن زمان هیچ کس یک چنین بی­احترامی به خانه کعبه نکرده است و در آن زمان است که برای اشرار نه عذر خواهی در آسمان می­ماند و نه یاوری بر روی زمین[7] و پانزده شب پس از این حادثه واقعه قیام رخ می­دهد همانگونه که امیر المومنین علیه السلام می­فرماید:
انسان محترمی از قریش را در روزی محترم و در شهری محترم به قتل می­رسانند. قسم به پروردگاری که دانه را شکافت و بشر را آفرید بعد از این جریان از سلطنت ظالمان بیش از پانزده روز باقی نمی­ماند.[8]

حضرت پس از سه ماه و هفده روز که از ظهور گذشته و به اندازه کافی اطلاع رسانی کرده و حجت را نیز بر مردم تمام کرده­اند فعالیتشان را آغاز می­کنند.
همچنین نفس زکیه برادری داشته است که ایشان هم در مکه به شهادت می­رسد. همانگونه که از عمار یاسر منقول است که زمانی­که نفس زکیه و برادرش به قتل می­رسند به واسطه این ضایعه فرشته­ای مقرب ندا می­دهد که امیر و سرپرست شما مهدی است و وی کسی است که زمین را پر از حق و عدل می­کند.[9]
ولی برخی دیگر از روایات شخص دیگری را که محمد نام دارد و جاسوس سفیانی است پسر عموی او معرفی کرده­اند که سر انجام او که محمد نام دارد به همراه خواهرش فاطمه در مسجد النبی به دار آویخته می­شود.
به هر حال شخص دیگری که برادر و یا پسر عموی وی است جزء علائم حتمیه نمی­باشد و فقط خود نفس زکیه جزء علامات حتمی است.






[1] همان ، ج 52 ، ص 224


[2] محمد بن ابراهيم نعمانى، الغيبه، تهران، مكتبه الصدوق،  1397 هجرى قمرى؛ ص181


[3] رضوانی ، علی اصغر ، موعود شناسی ، قم ، انتشارات مسجد جمکران ، 1384 ، چاپ اول ، ص 523


[4] کورانی ، علی ، عصر ظهور ،  ترجمه : مهدی حقی ، تهران ، چاپ و نشر بین الملل ، 1385 ، چاپ چهارم ، ص 139


[5] علامه مجلسى، ملا محمد باقر ؛ بحار الأنوار، بیروت ، مؤسسه الوفاء ، 1404 هجرى قمرى ؛ ج 52 ؛ ص 220


[6]  بحار الأنوار، همان ،  ج 52 ؛ ص307


[7] طوسی ، محمد ابن الحسن ، غیبت شیخ طوسی ، ترجمه : مصطفی عزیزی ، قم ، انتشارات مسجد جمکران، 1386 ، چاپ اول ، ص 779


[8] بحار الأنوار، همان ، ج 52 ؛ ص 234
الغيبه، همان ؛ ص 258


[9] الكوراني العاملي ، الشيخ علي ؛ معجم أحاديث الإمام المهدي (ع) ، قم ، مؤسسه المعارف الإسلاميه ، 1411، ج 1 ص 478
السيد ابن طاووس ،  الملاحم والفتن، اصفهان ،  مؤسسه صاحب الأمر عجل الله فرجه ، 1416 ه ق ، چاپ اول ، ص 132
صافی گلپایگانی ، لطف الله ، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر ، قم ، مکتبه المرجع الدینی آیه الله العظمی الصافی الگلپایگانی ، 1428 ه ق ، چاپ دوم ، ج 3 ، ص 67