سجایا و مكارم اخلاقی امام مهدی ‏(ع) را دو گونه می‏توان توصیف كرد: نخست، بر اساس آیات و روایاتی كه در توصیف پیامبر گرامی اسلام (ص) وارد شده‏اند؛ زیرا آن حضرت از نظر ویژگی‏های اخلاقی نیز شبیه‏ ترین مردم به حضرت ختمی مرتبت ‏(ص) است. دوم، بر اساس روایاتی كه به طور خاص به توصیف سجایای اخلاقی آن حضرت پرداخته‏اند.



قرآن كریم در آیات متعدّدی به توصیف پیامبر خاتم‏ (ص) پرداخته و آن حضرت را به دلیل ویژگی‏های برجسته و منحصر به فردش ستوده است كه از آن جمله می‏توان آیات زیر را برشمرد:

1. خداوند كریم، ویژگی نرم‏خویی پیامبر اكرم ‏(ص) را یادآور شده است و می‏فرماید اگر چنین نبودی، مردم از پیرامون تو پراكنده می‏شدند:

پس با بخشایشی از [سوی] خداوند، با آنان نرم‏خویی ورزیدی و اگر درشت‏خویی سنگ‏دل می‏بودی، از دورت می‏پراكندند... .1

2. در آیه‏ ای دیگر، خداوند متعال به دل‏سوزی، احساس مسئولیت، خیرخواهی و مهر و محبّت بی‏پایان رسول خاتم‏(ص) نسبت به امّتش اشاره كرده است و می‏فرماید:

بی‏گمان، پیامبری از [میان] خودتان نزد شما آمده است كه هر رنجی ببرید، بر او گران است. بسیار خواستار شماست؛ با مؤمنان، مهربانی بخشاینده است.2

3. یكی دیگر از آیات قرآن، به رحمت بودن پیامبر اكرم ‏(ص) برای همة جهانیان توجّه كرده است و می‏فرماید: «و تو را جز رحمتی برای جهانیان نفرستاده‏ایم».3

4. خداوند در آیة دیگری از قرآن در مقام ستایش خلق و خوی بی‏نظیر پیامبر اسلام (ص) می‏فرماید: «و به راستی، تو را خویی است سترگ».4

با توجّه به آنچه گذشت، می‏توان گفت خاتم اوصیا نیز چون

خاتم پیامبران، مظهر نرم‏خویی، دل‏سوزی، خیرخواهی، مهر، محبّت، گذشت و خلق و خوی شایسته و سترگ بوده و رحمتی برای همة جهانیان است.



امام باقر (ع) در توصیف ویژگی‏های امام مهدی‏ (ع) می‏فرماید: رو پایان جهان فرانمی‏رسد تا اینكه خداوند گرامی و بلندمرتبه مردی از ما اهل‏بیت را برانگیزد. او به كتاب خدا عمل می‏كند و هیچ منكری را در شما مشاهده نمی‏كند مگر اینكه با آن مخالفت می‏كند.»



در مورد خصال اخلاقی حضرت مهدی ‏(ع)، به طور خاص، روایات متعدّدی از طریق شیعه و اهل سنّت نقل شده است كه در اینجا به برخی از آنها اشاره می‏كنیم:

1. ابن حماد در كتاب خود، از یكی از راویان اهل سنّت در مورد ویژگی‏های امام مهدی ‏(ع) چنین نقل می‏كند:

نشانة مهدی این است كه بر كارگزاران [دولت خویش]، سخت‏گیر، بسیار بخشنده و با مستمندان، مهربان است.5



2. امام باقر (ع) در توصیف ویژگی‏های امام مهدی ‏(ع) می‏فرماید:

رو پایان جهان فرانمی‏رسد تا اینكه خداوند گرامی و بلندمرتبه مردی از ما اهل‏بیت را برانگیزد. او به كتاب خدا عمل می‏كند و هیچ منكری را در شما مشاهده نمی‏كند مگر اینكه با آن مخالفت می‏كند.»6



3. امام صادق ‏(ع) نیز در پاسخ این پرسش كه امام چگونه شناخته می‏شود، می‏فرماید:

«[امام را] با آرامش و وقار [...] و نیز با حلال و حرام و نیازمندی مردم به او، در صورتی كه او خود به هیچ كس نیاز ندارد، [می‏توان شناخت].»7



4. امام رضا (ع) در بیان ویژگی كلّی امامان معصوم‏ (ع)، سخنان ارزشمندی دارد كه بر اساس آن می‏توان به توصیف امام مهدی‏(ع) نیز پرداخت. آن حضرت می‏فرماید:

«او به مردم از خودشان سزاوارتر و از پدران و مادرانشان برای آنها دل‏سوزتر است. او از همة مردم در برابر خدا، متواضع‏تر و در عمل به آنچه خود بدان فرمان می‏دهد، سخت‏كوش‏تر و در دوری گزیدن از آنچه خود از آن نهی می‏كند، خوددارتر است.»8



5. حضرت رضا (ع) در ادامه می‏فرماید:

«او [با دو نشانه] شناخته می‏شود: دانش [بی‏كران] و استجابت دعا و اینكه او از همة رویدادها، پیش از رخ دادن‏شان خبر می‏دهد. همة اینها به سبب پیمانی است كه از سوی پیامبر خدا با او بسته شده و وی آن را به وسیلة پدران خود از آن حضرت به ارث برده است.»9

چنانكه ملاحظه می‏شود ویژگی‏های موعود اسلامی چنان دقیق و بی‏كم و كاست بیان شده است كه زمینة هرگونه اشتباه و خطا در تشخیص مصداق حقیقی این موعود را از بین می‏برد و راه را بر مدّعیان دروغین می‏بندند.

امیدواریم كه خداوند متعال توفیق دیدار شبیه‏ ترین مردم به رسول خدا (ص) و طاووس اهل بهشت را روزی همة ما گرداند.



ان‌شاءالله





1. سورة آل عمران (3)، آیة 159.

2. سورة توبه (9)، آیة 128.

3. سورة انبیاء (21)، آیة 107.

4. سورة قلم (68)، آیة 4.

5. معجم أحادیث إلامام المهدی، ‏علیه السّلام، مؤسسـ[ المعارف الاسلامیـ[، ‏ج 1، ص 242، ح 152.

6.  الكافی، ج 8، ص 396، ح 597.

7.  كتاب الغیبة، محمّد بن ابراهیم نعمانی، باب 13، ص 242، ح 40.

8. الزام النّاصب فی اثبات الحجّة الغایب، ص 24.

9. همان.