نيابت عام
پس از پايان يافتن دوران غيبت صغري و نيابت خاصه و با آغاز «غيبت کبري» هدايت شيعيان تحت عنوان «نيابت عامّه» از طرف حضرت مهدي عليه السلام به خود شکل گرفت. به اين صورت که امام عليه السلام ضابطه اي کلي و صفات و مشخصاتي عام به دست داد که در هر عصر، فرد شاخصي که آن ضابطه - از هر جهت و در همه ابعاد - بر او صدق…
پس از پايان يافتن دوران غيبت صغري و نيابت خاصه و با آغاز «غيبت کبري» هدايت شيعيان تحت عنوان «نيابت عامّه» از طرف حضرت مهدي عليه السلام به خود شکل گرفت. به اين صورت که امام عليه السلام ضابطه اي کلي و صفات و مشخصاتي عام به دست داد که در هر عصر، فرد شاخصي که آن ضابطه - از هر جهت و در همه ابعاد - بر او صدق کند، نايب امام شناخته شود و به نيابت از او در امر دين و دنيا، ولي جامعه باشد. سخنش سخن امام و اطاعتش واجب و مخالفش حرام خواهد بود. در اين باره دلايل فراواني نقل شده است؛ از جمله:
1. اسحاق بن يعقوب درباره تکليف شيعيان در غيبت کبري از امام مهدي عليه السلام سؤال کرد و توقيع ذيل در پاسخ او صادر گرديد: «... وَاَمَّا الْحَوادِثُ الوقِعَةُ فَارجِعُوا فيها اِلي رُواةِ حَديثِنا فَاِنَّهُمْ حُجَّتي عَليکُمْ وَاَنَا حُجةُ اللهِ عليهم»؛ [1] «در پيشامدهايي که براي شما رخ مي دهد، بايد به راويان اخبار ما (علما) رجوع کنيد، ايشان حجّت من بر شما هستند و من حجّت خدايم».
2. امام حسن عسکري عليه السلام درباره علما فرموده است: «... وَاَمّا مَنْ کانَ مِنَ الفُقَهاءِ صَائِنا لِنَفْسِهِ حافِظاً لِدينِهِ مُخالِفاً لِهَواهُ مُطيعاً لِاَمرِ مَولاهُ فَلِلْعَوامِ اَنْ يُقَلِّدُوهُ...»؛ [2] «هر يک از فقها که بر نفس خود مسلّط باشند و دين خود را حفظ کنند و با هواي نفس خود مخالفت ورزد و امر خدا را اطاعت کند، بر همگان واجب است که از او تقليد نمايند».
3. کليني، صدوق و طوسي روايتي را - که معروف به «مقبوله عمربن حنظله» است - از امام صادق عليه السلام به مضمون ذيل نقل کرده اند: «... مَنْ کانَ مِنکُمْ مِمَّنْ قَدْ رَوَي حَديثَنا ونَظَرَ في حَلالِنا وَحَرامِنا وعَرَفَ اَحْکامَنا فَلْيَرْضَوا بِهِ حَکَماً فَاِنّي قد جَعَلتُهُ عَلَيْکُم حاکماً...»؛ [3] «... هر کدام از شما که حديث ما را روايت کند و در حلال و حرام ما صاحب نظر باشد و احکام ما را بداند، او را به حکومت برگزينند که من او را بر شما حاکم قرار دادم...».
4. پيغمبر اکرم صلي الله عليه وآله فرمود: «عُلَماءُ اُمَّتي کَاَنبياءِ بَني اِسرائيل»؛ [4] يعني، همان طور که انبياي بني اسرائيل حافظ دين موسي بودند و اطاعت آنان بر بني اسرائيل واجب بود، علماي اسلام نيز حافظ دين پيغمبراند و اطاعت از آنان دراحکام شرع واجب است.
امام عسکري عليه السلام از پدر بزرگوارش
نقل کرده که فرمود: «لَولامَنْ يَبقي بَعدَ غَيبَةِ قائِمِکُم عليه السلام مِنَ العُلَماءِ الدّاعين اِلَيهِ وَالدّالين عَلَيهِ وَالذّابّين عَنْ دينِهِ بِحُجَجِ اللَّهِ وَالمُنقِذينَ لِضُعَفاءِ عِبادِ اللّهِ مِنْ شُبَّاکِ اِبليس وَمَرَدَتِهِ وَمِنْ فخاح النَّواصِبِ لَما بَقِيَ اَحَدٌ اِلاَّ اِرْتَدَّ عَنْ دينِ اللهِ وِلکِنَّهُم الذينَ يمسِکُونَ ازمة قُلوبِ ضُعفاءِ الشيعةِ کَما يُمسِکُ صاحِب السَّفينَةِ سُکّانها اُولئکَ هُم الاَفضَلُونَ عِندَاللهِ عَزَّوَجَلَّ» [5] ؛ «اگر نبود دانشمنداني که بعد از غيبت قائم شما به سوي او دعوت مي کنند و به سوي او رهنمون مي شوند و از دين او دفاع مي کنند و بندگان ناتوان را از دام هاي شيطان و مريدهاي شيطاني نجات مي دهند، احدي باقي نمي ماند جز اينکه از دين خدا مرتد مي شدند، ولي اين دانشمندان، زمام دل ضعفا را به دست مي گيرند، همان گونه که ملوان ها زمام کشتي را به دست مي گيرند و سرنشين هاي کشتي را از خطر مرگ حفظ مي کنند. اينها در نزد خداي - تبارک و تعالي - برترين هستند.
به راستي همين نايبان عام حضرت مهدي عليه السلام هستند که در طول غيبت کبري، دين مقدس اسلام را از انحراف حفظ نموده، مسائل مورد نياز را براي مسلمانان بيان کرده اند و دل هاي شيعيان را بر اساس عقايد صحيح، استوار ساخته اند.
به راستي تمامي موفقيت ها و پيروزي هاي مختلف، با مجاهدت و تلاش خستگي ناپذير محدثان و فقيهان شيعه - از اواخر غيبت صغري تا به امروز - بوده و حيات و نشاط و پويايي تشيّع را تضمين نموده است.
پاورقي
[1] کتاب الغيبة، ص 290، ح 247؛ کمال الدين و تمام النعمة، ج 2، ص 483، باب 45، ح 4.
[2] وسائل الشيعة، ج 27، ص 131، ح 33401.
[3] الکافي، ج 1، ص 67، ح 10؛ التهذيب، ج 6، ص 218، ح 6.
[4] مستدرک الوسائل، ج 17، ص 320.
[5] الاحتجاج، ج 1، ص 18 و ج 2، ص 455؛ منتخب الاثر، ص 223.
1. اسحاق بن يعقوب درباره تکليف شيعيان در غيبت کبري از امام مهدي عليه السلام سؤال کرد و توقيع ذيل در پاسخ او صادر گرديد: «... وَاَمَّا الْحَوادِثُ الوقِعَةُ فَارجِعُوا فيها اِلي رُواةِ حَديثِنا فَاِنَّهُمْ حُجَّتي عَليکُمْ وَاَنَا حُجةُ اللهِ عليهم»؛ [1] «در پيشامدهايي که براي شما رخ مي دهد، بايد به راويان اخبار ما (علما) رجوع کنيد، ايشان حجّت من بر شما هستند و من حجّت خدايم».
2. امام حسن عسکري عليه السلام درباره علما فرموده است: «... وَاَمّا مَنْ کانَ مِنَ الفُقَهاءِ صَائِنا لِنَفْسِهِ حافِظاً لِدينِهِ مُخالِفاً لِهَواهُ مُطيعاً لِاَمرِ مَولاهُ فَلِلْعَوامِ اَنْ يُقَلِّدُوهُ...»؛ [2] «هر يک از فقها که بر نفس خود مسلّط باشند و دين خود را حفظ کنند و با هواي نفس خود مخالفت ورزد و امر خدا را اطاعت کند، بر همگان واجب است که از او تقليد نمايند».
3. کليني، صدوق و طوسي روايتي را - که معروف به «مقبوله عمربن حنظله» است - از امام صادق عليه السلام به مضمون ذيل نقل کرده اند: «... مَنْ کانَ مِنکُمْ مِمَّنْ قَدْ رَوَي حَديثَنا ونَظَرَ في حَلالِنا وَحَرامِنا وعَرَفَ اَحْکامَنا فَلْيَرْضَوا بِهِ حَکَماً فَاِنّي قد جَعَلتُهُ عَلَيْکُم حاکماً...»؛ [3] «... هر کدام از شما که حديث ما را روايت کند و در حلال و حرام ما صاحب نظر باشد و احکام ما را بداند، او را به حکومت برگزينند که من او را بر شما حاکم قرار دادم...».
4. پيغمبر اکرم صلي الله عليه وآله فرمود: «عُلَماءُ اُمَّتي کَاَنبياءِ بَني اِسرائيل»؛ [4] يعني، همان طور که انبياي بني اسرائيل حافظ دين موسي بودند و اطاعت آنان بر بني اسرائيل واجب بود، علماي اسلام نيز حافظ دين پيغمبراند و اطاعت از آنان دراحکام شرع واجب است.
امام عسکري عليه السلام از پدر بزرگوارش
نقل کرده که فرمود: «لَولامَنْ يَبقي بَعدَ غَيبَةِ قائِمِکُم عليه السلام مِنَ العُلَماءِ الدّاعين اِلَيهِ وَالدّالين عَلَيهِ وَالذّابّين عَنْ دينِهِ بِحُجَجِ اللَّهِ وَالمُنقِذينَ لِضُعَفاءِ عِبادِ اللّهِ مِنْ شُبَّاکِ اِبليس وَمَرَدَتِهِ وَمِنْ فخاح النَّواصِبِ لَما بَقِيَ اَحَدٌ اِلاَّ اِرْتَدَّ عَنْ دينِ اللهِ وِلکِنَّهُم الذينَ يمسِکُونَ ازمة قُلوبِ ضُعفاءِ الشيعةِ کَما يُمسِکُ صاحِب السَّفينَةِ سُکّانها اُولئکَ هُم الاَفضَلُونَ عِندَاللهِ عَزَّوَجَلَّ» [5] ؛ «اگر نبود دانشمنداني که بعد از غيبت قائم شما به سوي او دعوت مي کنند و به سوي او رهنمون مي شوند و از دين او دفاع مي کنند و بندگان ناتوان را از دام هاي شيطان و مريدهاي شيطاني نجات مي دهند، احدي باقي نمي ماند جز اينکه از دين خدا مرتد مي شدند، ولي اين دانشمندان، زمام دل ضعفا را به دست مي گيرند، همان گونه که ملوان ها زمام کشتي را به دست مي گيرند و سرنشين هاي کشتي را از خطر مرگ حفظ مي کنند. اينها در نزد خداي - تبارک و تعالي - برترين هستند.
به راستي همين نايبان عام حضرت مهدي عليه السلام هستند که در طول غيبت کبري، دين مقدس اسلام را از انحراف حفظ نموده، مسائل مورد نياز را براي مسلمانان بيان کرده اند و دل هاي شيعيان را بر اساس عقايد صحيح، استوار ساخته اند.
به راستي تمامي موفقيت ها و پيروزي هاي مختلف، با مجاهدت و تلاش خستگي ناپذير محدثان و فقيهان شيعه - از اواخر غيبت صغري تا به امروز - بوده و حيات و نشاط و پويايي تشيّع را تضمين نموده است.
پاورقي
[1] کتاب الغيبة، ص 290، ح 247؛ کمال الدين و تمام النعمة، ج 2، ص 483، باب 45، ح 4.
[2] وسائل الشيعة، ج 27، ص 131، ح 33401.
[3] الکافي، ج 1، ص 67، ح 10؛ التهذيب، ج 6، ص 218، ح 6.
[4] مستدرک الوسائل، ج 17، ص 320.
[5] الاحتجاج، ج 1، ص 18 و ج 2، ص 455؛ منتخب الاثر، ص 223.
تاریخ و ساعت انتشار :
۲۲:۱۹:۴۸ ~~~ ۱۳۹۹/۱۱/۰۸
۲۲:۱۹:۴۸ ~~~ ۱۳۹۹/۱۱/۰۸
دسته بندی :
نيابت عام
نيابت عام
با مهدی
