نيابت خاص
نيابت خاصّ، آن است که امام شخص معيّن و مشخصي را نايب خود قرار دهد و به اسم و رسم او را معرفي کند؛ همان طوري که امام حسن عسکري عليه السلام اين کار را انجام داد و فرمود: «اَلعَمْرِيُّ وَاِبنُهُ ثِقَتانِ فَما اَدَّيا اِلَيْکَ عَنّي فَعَنّي يُؤَدِّيانِ وَ ما قالا لَکَ فَعَني يَقُولان»؛ [۱] «عمري و پسرش (عثمان بن سعيد، نائب اوّل و محمدبن عثمان نائب دوم) مورد اعتماد…
نيابت خاصّ، آن است که امام شخص معيّن و مشخصي را نايب خود قرار دهد و به اسم و رسم او را معرفي کند؛ همان طوري که امام حسن عسکري عليه السلام اين کار را انجام داد و فرمود: «اَلعَمْرِيُّ وَاِبنُهُ ثِقَتانِ فَما اَدَّيا اِلَيْکَ عَنّي فَعَنّي يُؤَدِّيانِ وَ ما قالا لَکَ فَعَني يَقُولان»؛ [1] «عمري و پسرش (عثمان بن سعيد، نائب اوّل و محمدبن عثمان نائب دوم) مورد اعتماد هستند، هر چه آنان به تو برسانند، از من مي رسانند و آنچه به تو بگويند از جانب من مي گويند».
و در جاي ديگر فرمود: «وَاشْهَدُوا عَلي اَنَّ عُثمانَ بنِ سَعيدِ العَمْرِيّ وَکيلي وَاَنَّ اِبْنَهُ مُحَمَّداً وَکيلُ اِبْنيَ مَهْدِيِّکُمْ» [2] ؛ «گواه و شاهد باشيد که عثمان بن سعيد عمري (نايب اول) وکيل من وفرزندش محمدبن عثمان (نايب دوم) وکيل فرزند من مهدي شما است».
حضرت حجةبن الحسن المهدي عليه السلام، نايبان بعد از عثمان بن سعيد (نايب اوّل) را به وسيله نايب قبلش معيّن مي کرد و به مردم معرفي مي نمود. [3] .
نيابت و سفارت حضرت مهدي عليه السلام در دوران غيبت صغري، از پست ها و مسؤوليت هاي بسيار خطير و پر اهميت شناخته شده است. اين مقام والا، تنها برازنده کسي است که کران تا کران وجودش از ويژگي ها و ارزش هاي آراسته باشد؛ چون: ايمان خلل ناپذير، امانت داري به مفهوم واقعي آن، تقوا پيشگي و پرهيزکاري، راز داري و پوشيده داشتن اموري که بايد نهان بماند، دخالت ندادن رأي و نظر شخصي خويش در امور مخصوص به آن حضرت، اجراي دستورات و تعليمات رسيده از جانب مقام والاي امامت و ولايت راستين و... .
روشن است که «نيابت خاصّ» آن حضرت، از «نيابت عام» - که مجتهد جامع شرايط از آن برخوردار است - مسؤوليتي بس برتر و خطير است؛ گرچه در دوّمي نيز اجتهاد به مفهوم حقيقي کلمه، همراه ويژگي هاي ديگر ضروري است؛ مانند: عدالت در ميدان عمل، مخالفت واقعي با هواي نفس، التزام و تمسّک خالصانه به معيارها و موازين شرعي در ابعاد گوناگون حيات، پروا پيشگي، درست انديشي، ژرف نگري، شناخت عميق و... .
در نيابت خاصّ - بر خلاف نيابت عام - حضرت اشخاص معيّن و مشخصي را نايب خود قرار داده و به اسم و رسم آنان را معرفي کرده است.
اگرچه در نيابت خاصّ ويژگي هايي مد نظر بود، ولي آنچه در درجه اهميّت ويژه اي بود سرّ نگه داري نواب خاصّ بود.
شيخ در کتاب الغيبة نوشته است: عده اي از ابوسهل نوبختي پرسيدند: چطور شد که امر «نيابت» به ابوالقاسم حسين بن روح واگذار شد، ولي به تو واگذار نگرديد؟ او پاسخ داد: آنان (ائمه اطهارعليهم السلام) بهتر از هر کس مي دانند چه کسي را به اين مقام برگزينند. من آدمي هستم که با دشمنان رفت و آمد دارم و با ايشان مناظره مي کنم. اگر آنچه را که ابوالقاسم بن روح درباره امام مي داند، مي دانستم؛ شايد در بحث هايم با دشمنان و جدال با آنان، مي کوشيدم تا دلايل بنيادي را بر وجود امام عليه السلام ارائه دهم و در نتيجه محل اقامت او را آشکار سازم! اما اگر ابوالقاسم امام را در زير جامه خود پنهان کرده باشد، و بدنش را با قيچي قطعه قطعه کنند تا او را نشان دهد، هرگز چنين نخواهد کرد». [4] .
اهداف نيابت خاصّ
نمايندگي و نيابت امام زمان عليه السلام، دو هدف اساسي داشت:
يک. آماده کردن اذهان عمومي براي «غيبت کبري» و عادت دادن تدريجي مردم به پنهان زيستي امام عليه السلام و جلوگيري از غافلگير شدن در موضوع غيبت.
اگر امام مهدي عليه السلام به طور ناگهاني غيبت مي کرد، چه بسا موجب انکار مطلق وجود آن حضرت و انحراف افکار عمومي مي شد. نمايندگان خاصّ امام زمان عليه السلام در دوران غيبت صغري، به اين هدف و غرض نايل آمدند و افکار و اذهان عمومي براي «غيبت کبري» آماده ساختند.
دو. رهبري دوستداران و طرفداران امام زمان عليه السلام و حفظ مصالح اجتماعي شيعيان.
خلأ و کمبودي که از ناحيه عدم حضور و فقدان امام عليه السلام در اجتماع شيعيان پيدا شده بود، پر شد و امام زمان عليه السلام توانست به وسيله نايبان خاصّ رهبري خويش را در جامعه اعمال کند و خسارت هاي ناشي از عدم حضور مستقيم خود را جبران نموده و مصالح اجتماع آن زمان و دوستداران را - در سخت ترين و پيچيده ترين شرايط اجتماعي و سياسي - حفظ کند و نگذارد شيعيان منحرف شده و متلاشي گردند. [5] .
پاورقي
[1] الکافي، ج 1، ص 329، ح 1؛ کتاب الغيبة، ص 243، ص 360.
[2] کتاب الغيبة، ص 355.
[3] ر.ک: پژوهشي پيرامون زندگاني نواب خاصّ امام زمان عليه السلام، ص 34.
[4] کتاب الغيبة، ص 391، ح 358.
[5] تاريخ الغيبة الصُغري، ص 426.
و در جاي ديگر فرمود: «وَاشْهَدُوا عَلي اَنَّ عُثمانَ بنِ سَعيدِ العَمْرِيّ وَکيلي وَاَنَّ اِبْنَهُ مُحَمَّداً وَکيلُ اِبْنيَ مَهْدِيِّکُمْ» [2] ؛ «گواه و شاهد باشيد که عثمان بن سعيد عمري (نايب اول) وکيل من وفرزندش محمدبن عثمان (نايب دوم) وکيل فرزند من مهدي شما است».
حضرت حجةبن الحسن المهدي عليه السلام، نايبان بعد از عثمان بن سعيد (نايب اوّل) را به وسيله نايب قبلش معيّن مي کرد و به مردم معرفي مي نمود. [3] .
نيابت و سفارت حضرت مهدي عليه السلام در دوران غيبت صغري، از پست ها و مسؤوليت هاي بسيار خطير و پر اهميت شناخته شده است. اين مقام والا، تنها برازنده کسي است که کران تا کران وجودش از ويژگي ها و ارزش هاي آراسته باشد؛ چون: ايمان خلل ناپذير، امانت داري به مفهوم واقعي آن، تقوا پيشگي و پرهيزکاري، راز داري و پوشيده داشتن اموري که بايد نهان بماند، دخالت ندادن رأي و نظر شخصي خويش در امور مخصوص به آن حضرت، اجراي دستورات و تعليمات رسيده از جانب مقام والاي امامت و ولايت راستين و... .
روشن است که «نيابت خاصّ» آن حضرت، از «نيابت عام» - که مجتهد جامع شرايط از آن برخوردار است - مسؤوليتي بس برتر و خطير است؛ گرچه در دوّمي نيز اجتهاد به مفهوم حقيقي کلمه، همراه ويژگي هاي ديگر ضروري است؛ مانند: عدالت در ميدان عمل، مخالفت واقعي با هواي نفس، التزام و تمسّک خالصانه به معيارها و موازين شرعي در ابعاد گوناگون حيات، پروا پيشگي، درست انديشي، ژرف نگري، شناخت عميق و... .
در نيابت خاصّ - بر خلاف نيابت عام - حضرت اشخاص معيّن و مشخصي را نايب خود قرار داده و به اسم و رسم آنان را معرفي کرده است.
اگرچه در نيابت خاصّ ويژگي هايي مد نظر بود، ولي آنچه در درجه اهميّت ويژه اي بود سرّ نگه داري نواب خاصّ بود.
شيخ در کتاب الغيبة نوشته است: عده اي از ابوسهل نوبختي پرسيدند: چطور شد که امر «نيابت» به ابوالقاسم حسين بن روح واگذار شد، ولي به تو واگذار نگرديد؟ او پاسخ داد: آنان (ائمه اطهارعليهم السلام) بهتر از هر کس مي دانند چه کسي را به اين مقام برگزينند. من آدمي هستم که با دشمنان رفت و آمد دارم و با ايشان مناظره مي کنم. اگر آنچه را که ابوالقاسم بن روح درباره امام مي داند، مي دانستم؛ شايد در بحث هايم با دشمنان و جدال با آنان، مي کوشيدم تا دلايل بنيادي را بر وجود امام عليه السلام ارائه دهم و در نتيجه محل اقامت او را آشکار سازم! اما اگر ابوالقاسم امام را در زير جامه خود پنهان کرده باشد، و بدنش را با قيچي قطعه قطعه کنند تا او را نشان دهد، هرگز چنين نخواهد کرد». [4] .
اهداف نيابت خاصّ
نمايندگي و نيابت امام زمان عليه السلام، دو هدف اساسي داشت:
يک. آماده کردن اذهان عمومي براي «غيبت کبري» و عادت دادن تدريجي مردم به پنهان زيستي امام عليه السلام و جلوگيري از غافلگير شدن در موضوع غيبت.
اگر امام مهدي عليه السلام به طور ناگهاني غيبت مي کرد، چه بسا موجب انکار مطلق وجود آن حضرت و انحراف افکار عمومي مي شد. نمايندگان خاصّ امام زمان عليه السلام در دوران غيبت صغري، به اين هدف و غرض نايل آمدند و افکار و اذهان عمومي براي «غيبت کبري» آماده ساختند.
دو. رهبري دوستداران و طرفداران امام زمان عليه السلام و حفظ مصالح اجتماعي شيعيان.
خلأ و کمبودي که از ناحيه عدم حضور و فقدان امام عليه السلام در اجتماع شيعيان پيدا شده بود، پر شد و امام زمان عليه السلام توانست به وسيله نايبان خاصّ رهبري خويش را در جامعه اعمال کند و خسارت هاي ناشي از عدم حضور مستقيم خود را جبران نموده و مصالح اجتماع آن زمان و دوستداران را - در سخت ترين و پيچيده ترين شرايط اجتماعي و سياسي - حفظ کند و نگذارد شيعيان منحرف شده و متلاشي گردند. [5] .
پاورقي
[1] الکافي، ج 1، ص 329، ح 1؛ کتاب الغيبة، ص 243، ص 360.
[2] کتاب الغيبة، ص 355.
[3] ر.ک: پژوهشي پيرامون زندگاني نواب خاصّ امام زمان عليه السلام، ص 34.
[4] کتاب الغيبة، ص 391، ح 358.
[5] تاريخ الغيبة الصُغري، ص 426.
تاریخ و ساعت انتشار :
۲۲:۱۹:۴۸ ~~~ ۱۳۹۹/۱۱/۰۸
۲۲:۱۹:۴۸ ~~~ ۱۳۹۹/۱۱/۰۸
دسته بندی :
نيابت خاص
نيابت خاص
با مهدی
